Επιστροφή προς τα ... μπρος!

Επιστροφή προς τα ... μπρος!

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ
ΝΑ ΘΕΜΕΛΕΙΏΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΙΣΌΤΗΤΑΣ

Αποανάπτυξη-Τοπικοποίηση -Αυτονομία- Άμεση Δημοκρατία-Ομοσπονδιακός Κοινοτισμός

Τον Μάιο του 2020, μια ομάδα περισσότερων από 1.100 υποστηρικτών της «Αποανάπτυξης», υπέγραψε ένα μανιφέστο καλώντας τις κυβερνήσεις να αδράξουν την ευκαιρία και να στραφούν προς ένα «ριζικά διαφορετικό είδος κοινωνίας, αντί να προσπαθούν απεγνωσμένα να θέσουν ξανά σε λειτουργία την «καταστροφική ανάπτυξη». Η Συνδημία του κοροναϊού δείχνει ότι θα χρειασθεί να γίνουν μεγάλες αλλαγές, αν δεν θέλουμε να πάμε στην κατάρρευση! Ειδικά για την μετά-COVID Ελλάδα: Για να ξεφύγει η χώρα από τη μέγγενη των χρεών, από την φτωχοποίηση και το πολιτισμικό αδιέξοδο, καθώς και από την κατάθλιψη και την μεμψιμοιρία στην οποία έχει πέσει ο πληθυσμός της-ιδίως μετά το σοκ της πανδημίας και τον εγκλεισμό του στα σπίτια- θα χρειασθεί, μετά το πέρασμα της καταιγίδας, να αναπτερωθεί το ηθικό του μέσα από μια στροφή προς μια ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση . Εφαλτήρας μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας και στη συνέχεια ο μεταποιητικός ένδυσης- υπόδησης, ο ενεργειακός και ο ήπιος ποιοτικός τουρισμός να την συμπληρώσουν. Είναι μια εναλλακτική στη σημερινή κυρίαρχη κατεύθυνση, που δεν χρειάζονται κεφάλαια, ξένες επενδύσεις, χωροταξικά σχέδια, υπερτοπικές συγκεντρώσεις, μεγαλεπήβολα και εξουθενωτικά μεγέθη και ρυθμούς. Η κατεύθυνση της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης -Αυτονομίας- Άμεσης Δημοκρατίας-Ομοσπονδιακού Κοινοτισμού θα μπορούσε να είναι η διέξοδος για την χώρα, στην μετά-COVID εποχή!

Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2010

Οικολογίες...

Στην οικολογία σαν κίνημα (και όχι σαν επιστήμη του «οικου» μόνο), από την αρχή κιόλας της δημιουργίας του, υπήρχαν διαφορετικές κατευθύνσεις. Χοντρικά έχουμε τη περιβαλλοντική της συνιστώσα(με τη λογική της προστασίας του περιβάλλοντος στα πλαίσια όμως του υπάρχοντος συστήματος του καπιταλισμού), τη κοινωνική οικολογία(που αντιμετωπίζει το περιβάλλον όχι σαν κάτι το ξεχωριστό από την ανθρώπινη κοινωνία και τα κοινωνικά της συστήματα, αλλά αντίθετα τις ανθρώπινες κοινότητες ενταγμένες στα πλαίσια των φυσικών οικοσυστημάτων) και τη βαθειά οικολογία (που προχωρά την προβληματική της στο επίπεδο της ατομικής συμπεριφοράς, στάσης και ζωής). Στην αρχή συνυπήρχαν όλες αυτές οι τάσεις μαζί και στη συνέχεια διαμορφώθηκαν σαν ξεχωριστές κατευθύνσεις, χωρίς βέβαια ποτέ να έχουν δημιουργήσει και διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές δομές. Η περιβαλλοντική τάση απέκτησε σημαντικότερες σχέσεις με τμήματα της μεσαίας τάξης στον «αναπτυγμένο» κόσμο(που εξελίχθηκε σε αυτό που έχει ονομασθεί «κίνημα της αειφορίας») και εκφράζεται λίγο ή πολύ μέσα από τα περιβαλλοντικά-πράσινα κόμματα(μετά και από την αποχώρηση των ριζοσπαστικών τους τάσεων). Όμως 30 χρόνια δράσης της κυρίαρχης περιβαλλοντικής συνιστώσας δεν κατάφερε να αλλάξει πολλά πράγματα στη δύση-βορά και έτσι ο καπιταλισμός με τη μορφή του «τουρμπο καπιταλισμού» της παγκοσμιοποίησης(όπου από το οικονομικό «μπουμ» επωφελήθηκαν μεγάλα τμήματα της μεσαίας τάξης και της εργατικής ελίτ στο κέντρο: γιαυτό και τα προηγούμενα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μετατράπηκαν σε σοσιαλφιλελεύθερα) οδήγησε το περιβάλλον σε κατάρρευση και όξυνε την οικολογική κρίση.
Σήμερα ,ιδιαίτερα με την οικονομική κρίση και ύφεση που περνά ο παγκόσμιος καπιταλισμός, υπάρχει απομυθοποίησή του(δες το κείμενο: απομυθοποίηση του "τουρμποκαπιταλισμού"). Μία από τις διεξόδους του είναι και η μετατροπή του σε "πράσινο" κεφάλαιο(βλέπε κείμενο: οι απαντήσεις στη σημερινή κρίση), πράγμα που θα του δώσει μια περιορισμένη χρονικά παράταση.
Για να επικρατήσει όμως το "πράσινο" κεφάλαιο( βλέπε κείμενο για το Βιοκεφάλαιο)θα πρέπει στη δύση και το βορά να ανέβουν στην εξουσία τα πράσινα κόμματα, έστω και με συνεργασία με την υπάρχουσα μη αντισυστημική αριστερά.
Αυτό θα εξαρτηθεί από το αν η μεσαία τάξη στη δύση-βορά απογοητευμένη από τη μη δυνατότητα μετατροπής του κόσμου σε Σκανδιναβία(για την Ελλάδα απογοητευμένη από το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ αντί να μετατρέψει τη χώρα σε «Δανία του Νότου», που υποσχέθηκε προεκλογικά, θα την οδηγήσει πιθανά στη χρεωκοπία) θα στραφεί προς αυτές τις παραπάνω κυβερνήσεις συνεργασίας(Στην Ελλάδα π.χ. κυβέρνηση Συνασπισμού-Σύριζα-Οικολόγων Πράσινων). Επίσης από τη μελλοντική στάση του κομμουνιστικού κόμματος της Κίνας, όσο αφορά τον όγκο των πράσινων επενδύσεων(βγαίνει κερδισμένη όσον αφορά στη συσσώρευση κεφαλαίων από την κρίση, αλλά θα συνεχίσει να επενδύει στη ρυπογόνα οικονομία ή θα στραφεί προς τη πράσινη; Στη Κοπεγχάγη δεν το ξεκαθάρισε αυτό), καθώς και από το εάν στην Ινδία θα ακολουθηθεί ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης από το περιβαλλοντοκτονικό μοντέλο. Επίσης από το αν ευωδοθούν οι προσπάθειες της Βραζιλίας και των Νοτιοαμερικάνικων κεντροαριστερών- μπολιβαριανών κυβερνήσεων, που διαφέρουν βέβαια από τη σοσιαλδημοκρατία.
Στα επόμενα λίγα χρόνια θα διαπιστώσουμε αν τελικά θα επικρατήσειη "jankie- οικονομία" ή "πράσινη οικονομία". Για το συμφέρον των ανθρώπινων κοινοτήτων και των φυσικών οικοσυστημάτων και γενικότερα των επόμενων γενεών θα ήταν καλύτερο να επικρατήσει η δεύτερη εκδοχή. Αυτό δεν σημαίνει οτι όσες κοινωνικές δυνάμεις έχουν σα στόχο το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης και του καπιταλισμού θα πρέπει να σταματήσουν την κριτική τους σε αυτή τη δεύτερη εκδοχή, αλλά να μη παραμένουν μόνο σε αυτή την κριτική. Θα πρέπει αντί να στρέφονται ενάντιά της, να στραφούν όσο γίνεται περισσότερο προς τη διαμόρφωση της μακροπρόθεσμης διεξόδου.

Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2010

Οι αγρότες παντού ξεσηκώνονται

Φαίνεται οτι όχι μόνο οι΄Ελληνες αγρότες έχουν καταλάβει οτι δεν έχουν μέλλον

Με χρονολογική σειρά από το news.gr.msn.com

-Αυστριακοί αγρότες διαμαρτύρονται στις 14 Σεπτεμβρίου 2009 για τις χαμηλές τιμές του γάλακτος και μπλοκάρουν την Εθνική οδό.
-Βόσνιοι αγρότες μοιράζουν φρέσκα λαχανικά σε πολίτες μπροστά στο Συνταγματικό Δικαστήριο του Σεράγεβο στις 25 Σεπτεμβρίου 2009 λόγω της ακύρωσης ενός νόμου του κοινοβουλίου που προέβλεπε επιβολή φόρων σε
εισαγόμενα προϊόντα - μια κίνηση που σαν στόχο είχε την προστασία της ντόπιας παραγωγής. Το δικαστήριο ακύρωσε το νόμο γιατί ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου που είχε υπογράψει η
Βοσνία με άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής. Οι αγρότες δήλωσαν ότι στοχεύουν στην εντατικοποίηση των κινητοποιήσεών τους - ακόμα και στο μπλόκο των συνόρων προκειμένου να μην εισαχθούν ξένα προϊόντα στη χώρα τους!
-Παραγωγοί γάλακτος συρρέουν αρχές Οκτωβρίου 2009 μπροστά απ' το κεντρικό κτίριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες και ζητούν να γίνει συνάντηση των Υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης όλης της Ευρώπης προκειμένου να τους χορηγηθούν περισσότερα κεφάλαια και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την οικονομική κρίση που "χτυπάει" την αγορά τους.
-Ομάδα Ρουμάνων αγροτών που ηγούνται κίνησης διαμαρτυρίας εναντίον της κυβέρνησης σταματάει μπροστά από αστυνομικές δυνάμεις στο Βουκουρέστι στις 28 Οκτωβρίου 2009. Φωνάζουν ότι δεν τους έχουν επιδοθεί ακόμα οι συμφωνηθείσες επιδοτήσεις που τους αναλογούν για κάθε πρόβατο και κατσίκα που έχουν στην κατοχή τους ενώ για τις αγελάδες λένε ότι τους έχει δοθεί μόνο το 35% των επιδοτήσεων που δικαιούνται.
-Οι Ιταλοί αγρότες ξεκινούν τον αγώνα διαμαρτυρίας τους στις 16 Νοεμβρίου, ημέρα που στη Ρώμη διεξάγεται το Παγκόσμιο Συνέδριο του ΟΗΕ για την Ασφάλεια των Τροφίμων έτσι ώστε να έχει απήχηση το μήνυμά
τους. Ισχυρίζονται ότι αυτοί είναι τα θύματα της οικονομικής κρίσης και ζητούν δικαιότερες τιμές.
-Περισσότεροι από 10.000 Νοτιοκορεάτες αγρότες διαμαρτυρήθηκαν για την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της χώρας τους και των Ηνωμένων Πολιτειών λίγες μέρες πριν την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στη Σεούλ στα μέσα Νοεμβρίου 2009. Τα εισαγόμενα ελεύθερα προϊόντα λένε ότι λειτουργούν εις βάρος της εγχώριας παραγωγής.
-Τα τρακτέρ των αγροτών έχουν μπει στην πόλη της Μαδρίτης στις 21 Νοεμβρίου 2009, με τους οδηγούς τους να διαμαρτύρονται στους κεντρικούς της δρόμους ισχυριζόμενοι ότι πληρώνονται πολύ λίγα για
προϊόντα που αγοράζονται πολύ πιο ακριβά απ' τον τελικό καταναλωτή.
-Αγρότες συντάχθηκαν στις 25 Νοεμβρίου 2009 με μέλη Δημοφιλούς Κοινωνικού Μετώπου και φώναξαν συνθήματα κατά του Εθνικού Κονγκρέσου στην Ασουσιόν της Παραγουάης. Το Κονγκρέσο μείωσε τις επενδύσεις του σε κοινωνικά προγράμματα στο πλαίσιο του νέου προϋπολογισμού της χώρας.
-Εκατοντάδες αγρότες συρρέουν στις 2 Δεκεμβρίου στην πρωτεύουσα της Τσεχίας, Πράγα και στο ιστορικό της κέντρο ζητώντας την χορήγηση μεγαλύτερου βοηθήματος από την πλευρά της κυβέρνησης.
-Αγρότισσες διαμαρτύρονται στις 15 Δεκεμβρίου 2009 στην πόλη Αλαχαμπάντ της Ινδίας για διαφθορά στο Εθνικό Αγροτικό Σχήμα Εγγύησης Εργασίας το οποίο εγγυάται σε ετήσια βάση σε κάθε αγροτικό νοικοκυριό,
το λιγότερο εκατό μέρες εργασίας με τον ελάχιστο δυνατό μισθό...
-Στις 17 Δεκεμβρίου 2009 στο Παρίσι, νεαροί αγρότες κατέβηκαν τα ξημερώματα στην κεντρική λεωφόρο των Ιλισίων, Champs Elysees και παρέλυσαν την κυκλοφορία πετόντας άχυρα και ανάβοντας φωτιές με
λάστιχα. Με πανό, όπου αναγράφονταν συνθήματα «Σαρκοζί, η γεωργία έχει τιμή, η γεωργία κοστίζει», «Η αγροτιά πεθαίνει», «περήφανοι που είμαστε αγρότες» και «αγρότης: είδος υπό εξαφάνιση», οι διαδηλωτές
διαμαρτυρήθηκαν για το ότι μέσα στο 2009, το εισόδημά τους μειώθηκε κατά 34%.

Εκ βάθρων η κρίση στην Ελλάδα

Η Ευρώπη και μαζί της περισσότερο η Ελλάδα δεν είναι προετοιμασμένη για αυτή την κρίση. Και αυτό αφορά όχι μόνο στα κράτη, αλλά και στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά σαν οικονομικές οντότητες στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Πρωταγωνιστής της παγκοσμιοποίησης υπήρξε το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Κυκλοφόρησε παγκόσμια 10πλάσιο χρήμα από την αξία της οικονομίας. Δημιουργήθηκαν φούσκες που κάποια στιγμή θα έσπαγαν. Έτσι φθάσαμε στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στη καρδιά του συστήματος. Αυτή πέρασε και στην «πραγματική οικονομία» και για ορισμένα κράτη, με πρώτη την Ελλάδα, αρχίζει να μετατρέπεται σε δημοσιονομική . Την προηγούμενη περίοδο, οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν για την ανάπτυξη στη χώρα, ιδίως πριν και μετά το 2004 και τους Ολυμπιακούς, προωθούσαν ένα υπερκαταναλωτικό μοντέλο το οποίο απαιτούσε υπερκυκλοφορία χρήματος. Οι κυβερνήσεις , για να φέρουν σε πέρας τους προϋπολογισμούς τους, δανείζονταν από τις παγκόσμιες αγορές, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά από τις τράπεζες. Σε αυτό βοήθησε και το ευρώ, γιατί εξασφάλιζε την απαιτούμενη «πίστη» για δανεισμό από τα διεθνή κεφάλαια, και έτσι όλοι μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν τις καταναλωτικές τους ανάγκες, παρόλο που δεν ανέβηκε η αγοραστική αξία των αδύνατων οικονομικά- ενώ οι τιμές έγιναν ευρωπαϊκές, οι μισθοί παρέμειναν σε επίπεδο δραχμής. Έτσι το κοινό νόμισμα βοήθησε στην ουσία και αυτό για να ανέβουν τα χρέη στο κράτος, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Τα προηγούμενα χρόνια οι περισσότεροι αισθάνονταν «νοικοκυραίοι με κάρτες και με χρέη»(σύνθημα που φώναζαν κύρια οι αντιεξουσιαστές και στις περσινές διαδηλώσεις του Δεκέμβρη), ενώ η «δυνατή» Ελλάδα έφθασε να έχει χρέη πάνω από 300 δις ευρώ, όπως δηλώθηκε τελευταία, και αντί να δανεισθεί 45 δις που προέβλεπε ο ο προϋπολογισμός του 2009 για παράδειγμα, δανείσθηκε πάνω από 60 δις.
Ο Καραμανλής αναγκάσθηκε να τα παρατήσει, ενώ ο Παπανδρέου(δεν είναι στην ουσία αυτοί οι πρωταγωνιστές, αλλά για τη ευκολία του λόγου), που ανέβηκε και να ήθελε να κάνει αυτά που υποσχέθηκε προεκλογικά, δεν μπορεί να τα κάνει(Το 20% του πληθυσμού στην Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπο με τον κίνδυνο της φτώχειας σύμφωνα με τη Εurostat)
Ειδικά λοιπόν για την Ελλάδα φαίνεται καθαρά ότι είναι κρίση εκ βάθρων. Και των κοινωνικών-πολιτικών δομών και των οικονομικών-περιβαλλοντικών πρακτικών και της συνείδησης-συμπεριφορών. Όλοι πια αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι στην ουσία έχουμε να κάνουμε με μια βαθειά δομική κρίση και ότι το μέλλον είναι ζοφερό(Πολλά μαγαζιά κλείνουν, η οικοδομή έχει σταματήσει, ο εφοπλισμός με την κρίση των διεθνών μεταφορών συρρικνώνεται, ο τουρισμός είχε για το 2009 μείωση αφίξεων κατά 11% και του εισοδήματος κατά 23-27%, η αγροτιά πνέει τα λοίσθια κ.λ.π) . Αρκετοί δε αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πόσο βαθειά έχουμε καταστρέψει όλα αυτά τα χρόνια τις ίδιες τις βάσεις της κοινωνικής-οικονομικής-βιολογικής ύπαρξής μας, τα οικοσυστήματα και το περιβάλλον. Η ερημοποίηση της γης από τις καλλιεργητικές πρακτικές(γεωτρήσεις μέχρι 400μ βάθος, εκτροπή Αχελώου κ.λ.π), η αποψίλωση-καταπάτηση και η καταστροφή των δασών με τις πυρκαγιές, η ρύπανση της θάλασσας, των ποταμών και των λιμνών από τα χημικά και τα λύματα-απόβλητα, η καταστροφή του παραθαλάσσιου και του ορεινού τοπίου με τα σκουπίδια των ανεξέλεγκτων χωματερών και την υπεροικοδόμηση, δεν είναι μόνο καταστροφή για το περιβάλλον. Διαλύει και τις ίδιες τις δυνατότητες για μια εύκολη ανάκαμψη της Οικονομίας. Η «πράσινη ανάπτυξη» έχει να αντιμετωπίσει πολύ ζοφερές καταστάσεις και με τον τρόπο που προτείνεται έχει λίγες ελπίδες.
Για αυτό μια σημαντική μερίδα της νέας γενιάς ξεσηκώνεται. Προς το παρόν «τα σπάει» δείχνοντας ότι δεν της αρέσει ο κόσμος που της ετοιμάσαμε. Ελπίζω ότι ξεφεύγοντας από τη μιζέρια, των πόλεων κυρίως, θα προσπαθήσει τουλάχιστον τα επόμενα χρόνια να δώσει μια προοπτική διεξόδου. Το ίδιο και οι εναπομείναντες αγρότες, που δεν βλέπουν κανένα μέλλον μπροστά τους και με δική τους ευθύνη βέβαια. Μέχρι τώρα έκλειναν τους δρόμους για τις επιδοτήσεις και για να συνεχίσουν τις ίδιες πρακτικές . Τώρα, που τελειώνουν οι επιδοτήσεις, υπάρχει η ελπίδα να σκεφθούν διαφορετικά και να αλλάξουν μεθόδους. Να αφήσουν τις μονοκαλλιέργειες προϊόντων(βαμβάκι, καπνός, ελιά κ.λ.π.) και να στραφούν προς την βιο-πολυκαλλιέργεια, που θα θρέψει αυτούς και τον πληθυσμό. Όχι οι «γερασμένοι» αγρότες, οι οποίοι έτσι και αλλιώς βγαίνουν ήδη στη σύνταξη, αλλά οι λεγόμενοι «νέοι αγρότες», που στις περσινές και φετινές κινητοποιήσεις έχουν αρχίσει να βγαίνουν στο προσκήνιο και να θέλουν να δώσουν τον τόνο, όσον αφορά στα αιτήματα, ζητώντας κύρια διαρθρωτικές αλλαγές στη γεωργία.
-

Δευτέρα 25 Ιανουαρίου 2010

Βασικές-βιοτικές ανάγκες και μη βασικές

Οι δυνατότητες ικανοποίησής τους στα πλαίσια του πεπερασμένου πλανητικού συστήματος και ενός κοινωνικού συστήματος ισοκατανομής:
 Οι βασικές-βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου(τροφή,στέγη,υγεία-περιβάλλον, εκπαίδευση) είναι ικανοποιήσιμες με ένα μίνιμουμ εργασίας και ένα μίνιμουμ «αποτυπώματος» στα πλαίσια των δυνατοτήτων και των νόμων των φυσικών οικοσυστημάτων, αρκεί να υπάρχει ένα κοινωνικό σύστημα ισοκατανομής και όχι ένα σύστημα, που εκμεταλλεύεται τα πάντα(φύση-άνθρωπο), όπως ο καπιταλισμός
 Ο άνθρωπος μπορεί να μετέχει της φύσης αξιοποιώντας τις δυνατότητές της, εφόσον η χρήση αυτή γίνεται για την κάλυψη βιοτικών του αναγκών. Η φύση ανήκει σε όλους εξίσου, ακόμα και στις μελλούμενες γενεές. Δεν μπορεί να ανήκει σε κανένα ατομικά ή να την εκμεταλλεύεται κανένας ατομικά.
 Παράγουμε τις βιοτικές μας ανάγκες με ένα τρόπο που δεν επιβαρύνει καθόλου την φύση σε οποιοδήποτε επίπεδο. Δεν παράγουμε ή παράγουμε όσο λιγότερο μπορούμε, μέχρι να βρούμε τον τρόπο να βελτιώσουμε το αποτύπωμά μας, για να μπορέσουμε να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές ένα βιώσιμο πλανήτη. Οι τεχνικές και οι δεξιότητες παραγωγής δεν ανήκουν σε κανένα ξεχωριστά, αλλά σε όλες τις ανθρώπινες κοινότητες, αφού αφορούν στην φύση.
 Ελευθερία επιλογής όσον αφορά σ τις μη βασικές ανάγκες ,με αειφορικό πάλι τρόπο, αλλά με επιπλέον εργασία για όσους τις επιδιώκουν. Επανεκτίμηση- αναδιάρθρωση-απόρριψη τυχόν τεχνητών αναγκών, που έχουν δημιουργηθεί στα μέχρι τώρα πλαίσια του προτύπου κατανάλωσης, και ατομικά και με συλλογικές-δημοτικές διαδικασίες.

Σήμερα ήδη: «δίπλα από την εμπορευματική οικονομία - που υλοποιείται από τους οικονομικούς φορείς και ρυθμίζεται από τις δυνάμεις της αγοράς - και τη δημόσια ή κρατική - η οποία υλοποιείται από το κράτος με βάση τη αναδιανεμητική αρχή - υπάρχει και η οικονομία που υλοποιείται από τους πολίτες με ίδια πρωτοβουλία και διέπεται όχι από την αρχή του ανταγωνισμού αλλά από την αρχή της αμοιβαιότητας (reciprοcité), της συνεργατικότητας και της εμπιστοσύνης, και ονομάζεται σήμερα κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία.» (Νέες μορφές κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας...
των Δρ. Τάκη Νικολόπουλου και Δημήτρη Καπογιάνη)

Μπορεί να διακριθεί μέσα από την ιστορική του εξέλιξη, σε δύο τύπους: ο πρώτος αναφέρεται στους συνεταιρισμούς, σε μη κερδοσκοπικές ενώσεις, ταμεία αλληλασφάλισης κ.λ.π., τα οποία εγγυώνται ένα δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας, μη προσωπική ιδιοποίηση ενδεχόμενων κερδών και συλλογικό και αναπαλλοτρίωτο χαρακτήρα του κεφαλαίου. Βέβαια, σήμερα, πολλές από τις πρώτες αυτές μορφές είναι πλήρως ενσωματωμένες στο «παιχνίδι» της οικονομίας της αγοράς και του ανταγωνισμού όπως ακριβώς και οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις.
Ο δεύτερος: κατά την δεκαετία του 90, ως απάντηση στα ελλείμματα και τις στρεβλώσεις των κοινωνικών επιχειρήσεων, εμφανίζονται νέοι συνεταιρισμοί κοινωνικής οικονομίας, προς την κατεύθυνση της πολυλειτουργικότητας ή/και της πολυεταιρικότητας. Όλες αυτές, οι εκ των κάτω, πρωτοβουλίες της «οικονομίας των πολιτών» συχνά συνενώνονται σε δίκτυα ανάλογα προς την δραστηριότητα, και συνιστούν οικονομικές δομές που δεν εντάσσονται ούτε στον κρατικό ούτε στον καπιταλιστικό ιδιωτικό τομέα, αλλά στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία
Παραδείγματα:
Το «αλληλέγγυο κολοκύθι» (courgette solidaire). Πρόκειται για μια Ένωση για την διατήρηση της αγροτικής γεωργίας (Amap) στα βορειοανατολικά του Παρισιού (Lilas) που περιλαμβάνει ως μέλη 100 νοικοκυριά.. Τα νοικοκυριά αυτά συμβάλλονται για ένα χρόνο με ένα αγρότη βιοκαλλιεργητή, ο οποίος παραδίδει κάθε εβδομάδα εποχιακά λαχανικά. Στη Γαλλία υπάρχουν περίπου 500 τέτοιες ενώσεις (AMAP) που περιλαμβάνουν 25.000 νοικοκυριά και δεν έχουν σχέση με συνεταιρισμούς καταναλωτών
Η περίπτωση των «κήπων του δικτύου Cocagne» (ιδρύθηκε το 1999 l). Το δίκτυο, που συνενώνει 85 δομές κοινωνικής επανένταξης, συνδέοντας τον αγώνα κατά του αποκλεισμού με την αειφόρο ανάπτυξη μέσω βιολογικών μικρο- καλλιεργειών σε κήπους, θέτει σε άμεση σχέση παραγωγό και καταναλωτή.
Οι οικογενειακοί κήποι ("jardins familiaux" οι οποίοι ανήκουν στο δήμο ή στη νομαρχία.) Πρόκειται για νέους χώρους κοινοτικοποίησης, αντίστασης και ελευθερίας
Στη Μεγ. Βρετανία, στην πόλη Stroud στο Gloustrershiere, έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο αγοράς ντόπιων προϊόντων στο πλαίσιο της «Κοινοτικά υποστηριζόμενης γεωργίας», όπου κάθε κάτοικος που εντάσσεται σε αυτό το δίκτυο-πρόγραμμα χρηματοδοτεί έναν αγρότη για να τον προμηθεύει απευθείας τρόφιμα
Στη Γερμανία σχεδόν γύρω από κάθε πόλη υπάρχουν δημοτικοί κήποι, που καλλιεργούνται από καλλιεργητές του «Σαββατοκύριακου» και του «ελεύθερου χρόνου». Ταυτόχρονα υπάρχουν πάνω από 400 «οικοκοινότητες» με διαφορετικό αριθμό μελών, που έχουν εγκατασταθεί στην επαρχία και ζουν συλλογικά στο ένα ή στον άλλο βαθμό αυτοδύναμα. Επίσης υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο «μαγαζιών δίκαιου εμπορίου», που λειτουργούν με βάση την εθελοντική κοινωνική εργασία
Στην Ελλάδα υπάρχουν ήδη συνεταιρισμοί και σύλλογοι βιοκαλλιεργητών, δύο δίκτυα οικοπαραγωγών-καταναλωτών(«Οικοκοινότητα» και «ομοτράπεζοι»), δύο δίκτυα ντόπιων σπόρων και ανταλλαγών τους(«Πελίτι» και «Αιγίλοπας») και ένας συνεταιρισμός αλληλέγγυου εμπορίου(«Σπόρος») με το «καλάθι» του(παραγγέλνουν συλλογικά προϊόντα σε οικο-γεωργούς και τα διανέμουν μεταξύ τους) και το «χαριστικό παζάρι», όπου ανταλλάσσονται και μεταποιούνται ρούχα

Σάββατο 23 Ιανουαρίου 2010

Επιστροφή στη φύση: Να παράγουν τα δικά τους αγροτικά προϊόντα καλεί τους πολίτες της η Βρετανία

Λέτε να πήρανε το μήνυμα οι ευρισκόμενοι σε κρίση Αγγλοσάξωνες;

http://www.in.gr/, 05/01/10
Λονδίνο. Νέα πνοή στον τομέα της γεωργίας επιχειρεί να δώσει η βρετανική κυβέρνηση παρουσιάζοντας ένα 20ετές σχέδιο με στόχο την παραγωγή περισσότερων τροφίμων και την μερική απαγκίστρωση της χώρας από τις εισαγωγές. Σύμφωνα με τον υπουργό Περιβάλλοντος Χίλαρι Μπεν, με το σχέδιο αυτό η χώρα κάνει τη δική της προσπάθεια ενάντια στην κλιματική αλλαγή και βοηθά στην παραγωγή περισσότερων τροφίμων για τον ταχύτατα αυξανόμενο πληθυσμό.
Η διατροφική ασφάλεια είναι εξίσου σημαντική με την ενεργειακή ασφάλεια, δήλωσε, σύμφωνα με τον Guardian, ο Χίλαρι Μπεν παρουσιάζοντας την κυβερνητική πρόταση, η οποία περιλαμβάνει μια «τεχνολογική επανάσταση με τον πρώτο λόγο στον καταναλωτή», που θα εισάγει τη βρετανική γεωργία στην επόμενη γενιά.
«Γνωρίζουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε τα τρόφιμα είναι απαράδεκτος τόσο για τον πλανήτη όσο και για τον εαυτό μας. Υπάρχουν προκλήσεις για όλους μας σε αυτόν τον τομέα, από την παραγωγή τροφίμων μέχρι και τη διαχείριση των υπολειμμάτων» δήλωσε ο Μπεν.
Η κυβέρνηση σκοπεύει να μισθώνει εκτάσεις σε όσους ενδιαφέρονται να στήσουν τους δικούς τους κήπους για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων είτε για μόνιμη χρήση είτε για προσωρινή. Επίσης, εξετάζει το ενδεχόμενο να συστήσει μια «τράπεζα γης» που θα διαθέτει τις εκτάσεις σε όσους ενδιαφέρονται να τις καλλιεργήσουν.
Η βρετανική κυβέρνηση πιστεύει ότι με το σχέδιό της αυτό θα ενδυναμωθεί το συλλογικό πνεύμα και οι δεξιότητες των τοπικών κοινωνιών, καθώς και η σωματική και πνευματική κατάσταση των πολιτών.
http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=1091388&lngDtrID=245

Οικονομική απο-ανάπτυξη, για οικολογική βιωσιμότητα και κοινωνική δικαιοσύνη

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η διακήρυξη του Συνεδρίου “Οικονομική από-ανάπτυξη για οικολογική βιωσιμότητα και κοινωνική δικαιοσύνη”" που έγινε στο Παρίσι τον Απρίλιο του 2008 (http://events.it-sudparis.eu/degrowthconference/en/).

To δεύτερο Συνέδριο για την απο-ανάπτυξη θα γίνει στη Βαρκελώνη στις 25-28 Μαρτίου 2010. Δείτε το http://www.degrowth.net/.

Εμείς, οι συμμετέχοντες στο Συνέδριο “Οικονομική από-ανάπτυξη για οικολογική βιωσιμότητα και κοινωνική δικαιοσύνη” που έγινε στο Παρίσι στις 18-19 Απριλίου 2008, κάνουμε την ακόλουθη δήλωση:
1. Η οικονομική ανάπτυξη (που σηματοδοτείται από το αυξανόμενο πραγματικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ή το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν) αντιπροσωπεύει αύξηση της παραγωγής, της κατανάλωσης και της επένδυσης, στο κυνήγι της αύξησης των οικονομικών μεγεθών που οδηγεί αναπόφευκτα σε αυξανόμενη χρήση υλικών, ενέργειας και γης.
2. Παρά τις βελτιώσεις στην οικολογική αποδότικότητα της παραγωγής και της κατανάλωσης υλικών και υπηρεσιών, η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη έχει σαν αποτέλεσμα την αυξανόμενη εξόρυξη φυσικών πόρων και αυξανόμενα απόβλητα και εκπομπές.
3. Η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη δεν πέτυχε να μειώσει ουσιαστικά τη φτώχεια, λόγω των ανισοτήτων στις οικονομικές και εμπορικές αγορές, οι οποίες αύξησαν τις ανισότητες μεταξύ των χωρών.
4. Όπως αποδεικνύουν οι καθιερωμένες αρχές της φυσικής και της οικολογίας, υπάρχει τελικά ένα όριο στην κλίμακα της παγκόσμιας παραγωγής και κατανάλωσης και στα μεγέθη που μπορούν να επιτύχουν οι εθνικές οικονομίες χωρίς να επιβάλλουν περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος σε άλλους αλλού ή στις επόμενες γενεές.
5. Τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η παγκόσμια οικονομία έχει διογκωθεί πέρα από τα όρια οικολογικής βιωσιμότητας, όπως έχουν διογκωθεί και πολλές εθνικές οικονομίες, ιδιαίτερα αυτές των πλούσιων χωρών (κυρίως οι βιομηχανοποιημένες χώρες στον παγκόσμιο Βορρά).
6. Υπάρχουν επίσης αυξανόμενες ενδείξεις ότι η παγκόσμια ανάπτυξη της παραγωγής και της κατανάλωσης είναι κοινωνικά μη βιώσιμη και αντι-οικονομική (με την έννοια ότι τα κόστη υπερβαίνουν τα οφέλη).
7. Χρησιμοποιώντας μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων περιβαλλοντικών πόρων από αυτό που δικαιούνται, οι πλουσιότερες χωρες μειώνουν στην ουσία τον περιβαλλοντικό χώρο που είναι διαθέσιμος στις φτωχότερες χώρες και τους επιβάλλουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
8. Αν δεν ανταποκριθούμε σε αυτήν την κατάσταση, ευθυγραμμίζοντας την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα με τις δυνατότητες των οικοσυστημάτων μας και αναδιανέμοντας παγκοσμίως τον πλούτο και το εισόδημα έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των κοινωνιών μας, το αποτέλεσμα θα είναι μια διαδικασία αθέλητης και ανεξέλεγκτης οικονομικής πτώσης ή κατάρρευσης, με πιθανά σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, ιδιαίτερα για τους μη προνομιούχους.

Καλούμε λοιπόν σε μια αλλαγή του οικονομικού μοντέλου, από την γενική κι απεριόριστη επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης στην ιδέα της μετάβασης των παγκόσμιων και εθνικών οικονομιών στο “σωστό μέγεθος”.
1. Στο παγκόσμιο επίπεδο, μετάβαση στο “σωστό μέγεθος” σημαίνει σμίκρυνση του παγκόσμου οικολογικού αποτυπώματος (συμπεριλαμβανομένου και του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα) σε βιώσιμο επίπεδο.
2. Σε χώρες όπου το κατά κεφαλήν αποτύπωμα είναι μεγαλύτερο από το βιώσιμο παγκόσμιο επίπεδο, το “σωστό μέγεθος” θα σημάνει σμίκρυνση σε αυτό το επίπεδο μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα.
3. Σε χώρες όπου παραμένει βαθειά φτώχεια, η μετάβαση στο σωστό μέγεθος σημαίνει αύξηση της κατανάλωσης από τους φτωχούς το συντομότερο δυνατόν, με βιώσιμο τρόπο, σε ένα επίπεδο επαρκές για μια αξιοπρεπή διαβίωση, ακολουθώντας τοπικά καθορισμένους δρόμους για τη μείωση της φτώχειας αντί για αναπτυξιακές πολιτικές που επιβάλλονται από το εξωτερικό.
4. Αυτό θα απαιτήσει αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας σε ορισμένες περιπτώσεις. Όμως η αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου, τόσο μεταξύ των χωρών όσο και στο εσωτερικό τους είναι το πιο βασικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας.

Η αλλαγή του μοντέλου συμπεριλαμβάνει απο-ανάπτυξη στα πλούσια μέρη του κόσμου.
1. Η διαδικασία με την οποία θα επιτευχθεί το “σωστό μέγεθος” στις πλούσιες χώρες και στην παγκόσμια οικονομία συνολικά είναι η “απο-ανάπτυξη”.
2. Ορίζουμε την απο-ανάπτυξη ως την εθελοντική μετάβαση σε μια δίκαιη, συμμετοχική και οικολογικά βιώσιμη κοινωνία.
3. Οι στόχοι της απο-ανάπτυξης είναι η κάλυψη των βασικών ανθρώπινων αναγκών και η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου ζωής, με παράλληλη μείωση των οικολογικών επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομίας σε βιώσιμα επίπεδα, μοιρασμένα ισότιμα μεταξύ των εθνών. Αυτό δεν θα επιτευχθεί με εξαναγκασμένη οικονομική συμπίεση.
4. Η απο-ανάπτυξη απαιτεί μετασχηματισμό του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και των πολιτικών που προωθούνται και ακολουθούνται σε εθνικό επίπεδο, ώστε να γίνει δυνατόν να προχωρήσει η μείωση και τελική εξάλειψη της απόλυτης φτώχειας καθώς η παγκόσμια οικονομία και οι μη βιώσιμες εθνικές οικονομίες θα απο-αναπτύσσονται.
5. Αφού επιτευχθεί η μετάβαση στο “σωστό μέγεθος” μέσω της διαδικασίας της απο-ανάπτυξης, ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση μιας οικονομίας “σταθερής κατάστασης” με ένα σχετικά σταθερό, ήπια κυμαινόμενο επίπεδο κατανάλωσης.
6. Σε γενικές γραμμές, η διαδικασία της απο-ανάπτυξης χαρακτηρίζεται από:
- Έμφαση στην ποιότητα της ζωής και όχι στην ποσότητα της κατανάλωσης.
- Την εκπλήρωση των βασικών ανθρώπινων αναγκών για όλους.
- Κοινωνική αλλαγή βασισμένη στις διάφορες ατομικές και συλλογικές δράσεις και πολιτικές.
- Σημαντική μείωση της εξάρτησης από την οικονομική δραστηριότητα και αύξηση του ελεύθερου χρόνου, δραστηριότητες χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα, συντροφικότητα, αίσθηση της κοινότητας, ατομική και συλλογική υγεία.
- Τήρηση των αρχών της ισότητας, της συμμετοχικής δημοκρατίας, του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για τις πολιτιστικές διαφορές.
7. Η πρόοδος προς την απο-ανάπτυξη απαιτεί άμεσα βήματα και προσπάθειες ώστε να διαδοθεί η ιδέα της απο-ανάπτυξης στον κοινοβουλευτικο και δημόσιο διάλογο και στα οικονομικά ιδρύματα. Απαιτεί την ανάπτυξη πολιτικών και εργαλείων για την πρακτική εφαρμογή της απο-ανάπτυξης. Και την ανάπτυξη νέων, μη οικονομικών δεικτών (συμπεριλαμβανομένων και οικονομικών δεικτών) που θα προσδιορίζουν, θα μετρούν και θα συγκρίνουν τα οφέλη και τις ζημίες από την οικονομική δραστηριότητα, ώστε να εκτιμηθεί αν οι αλλαγές στην οικονομική δραστηριότητα συμβάλλουν στην εκπλήρωση των κοινωνικών και οικονομικών στόχων ή την υπονομεύουν

Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2010

«Αν δεν πραγματοποιήσουμε το αδύνατο, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το αδιανόητο» Μ. Μπούκτσιν

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί να εξετάζεται αποκομμένη από το ευρύτερο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο. Η βασική αρχή της ελεύθερης αγοράς και του καπιταλισμού είναι η αέναη ανάπτυξη, δηλαδή η επέκταση της εκμετάλλευση φυσικών πόρων, ο αέναος ανταγωνισμός και η δημιουργία νέων αγορών. Η κοινωνική προέκταση αυτού του συστήματος, είναι τα καταναλωτικά πρότυπα κοινωνικής καταξίωσης και η υπερκατανάλωση προϊόντων. Όλα τα παραπάνω είναι προφανώς ασύμβατα με ένα πεπερασμένο πλανήτη, και συνεπώς με κοινωνία που έχει μια ισορροπημένη σχέση με τη φύση. Παραγωγή, κατανάλωση, ρύπανση είναι κρίκοι σε μια αλυσίδα που δεν σπάει. Η «οικολογική συνείδηση» που ξαφνικά αποκτούν εταιρείες μεγαθήρια (όπως η BP και η Shell που στρέφονται στα φωτοβολταϊκά) δεν αλλάζει το γεγονός πως η βάση του καπιταλισμού βρίσκεται στην εκμετάλλευση του
ανθρώπου και της φύσης για την παραγωγή κέρδους και πως όσο πράσινος και να παρουσιάζεται δεν μπορεί να κρύψει τα βασικά εξουσιαστικά του χαρακτηριστικά, με τα οποία και ασκεί την κυριαρχία του.

Παράλληλα προκύπτει το πολιτικό ζήτημα της δυνατότητας λήψης αποφάσεων.
Όταν μια πολιτική και οικονομική ελίτ αποφασίζει για το μέλλον του πλανήτη και όλων μας, με βάση τα δικά της συμφέροντα, και χωρίς οι λαοί να έχουν πραγματικό δικαίωμα λόγου αλλά μόνο ψευδαισθήσεις «δημοκρατίας», είναι αναμενόμενο να οδηγούμαστε σε τέτοια αδιέξοδα. Έτσι, αν δεν αμφισβητηθούν και ανατραπούν οι υπάρχουσες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές δομές, η διέξοδος από την κλιματική κρίση μοιάζει ιδιαίτερα αβέβαιη.

Αναζητώντας ψήγματα λύσης:

Αντιμετωπίζοντας την κλιματική αλλαγή στις πραγματικές της διαστάσεις και προσπαθώντας να χτυπήσουμε τις ρίζες του προβλήματος, δεν μπορούμε παρά να συναντήσουμε τους αγώνες πολλών κινημάτων σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.
Σε αυτούς εμπεριέχονται πολλοί διαφορετικοί κοινωνικοί αγώνες. Από τους αγώνες ενάντια στην κρατική καταστολή και τον μιλιταρισμό μέχρι τους αγώνες για την κοινωνική ασφάλιση και παιδεία, από τους αγώνες για ελεύθερους χώρους, τους αυτοδιαχειριζόμενους χώρους και τις καταλήψεις μέχρι τους αγώνες ενάντια στα μεταλλαγμένα και την βιοτεχνολογία αγγίζοντας ταυτόχρονα και πολλούς ακόμα. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πολλά κινήματα και αγώνες αμφισβητούν καθημερινά και ανταγωνίζονται, την
τωρινή κοινωνική και πολιτική οργάνωση της κοινωνίας, προτάσσοντας μια άλλη στην οποία η «πολιτική», δηλαδή η ενασχόληση με την διαχείριση των κοινών μας ζητημάτων, γίνεται ανάμεσα σε όλους και όλες όσους αφορούν, χωρίς διαμεσολαβήσεις, αναθέσεις και ειδικούς, ισότιμα και δίκαια, σε μία ανθρώπινη κλίμακα. Άλλωστε η ίδια η ιδέα της εξουσίας από άνθρωπο σε άνθρωπο συνδέεται άμεσα με την εξουσία του ανθρώπου πάνω στη φύση και έτσι μία κοινωνία που θα βρίσκεται σε αρμονία με τη φύση θα πρέπει να βασίζεται στην ελεύθερη συνύπαρξη των ανθρώπων, χωρίς κυρίαρχους.
Χτυπώντας μία από τις ρίζες της κλιματικής αλλά και της οικονομικής κρίσης, αναζητάμε λύσεις που απεγκλωβίζουν την εξουσία απόφασης και εκτέλεσης από τους πολιτικούς και τα κράτη, από τους μεγαλομετόχους και τα στελέχη των πολυεθνικών εταιριών. Οι λύσεις για την κλιματική κρίση, αν
θέλουμε να έχουν κάποιο αποτέλεσμα, θα χρειαστεί να είναι ελεγχόμενες άμεσα από τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες αναφέρονται, αποκεντρωμένες, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και εντασσόμενες σε ένα ευρύτερο πλαίσιο για την ριζοσπαστική κοινωνική
αλλαγή. Μόνο τότε θα είναι κοινωνικά δίκαιες και οικολογικά βιώσιμες. Προσπαθώντας να σκιαγραφήσουμε μιαν άλλη κοινωνική οργάνωση μπορούμε να δούμε αμεσοδημοκρατικές κοινωνίες μικρότερης κλίμακας, συλλογική ιδιοκτησία και αυτοδιαχείριση στην παραγωγή, αποκεντρωμένες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποανάπτυξη και επαναχρησιμοποίηση υλικών.

Το κάλεσμα για κλιματική δράση είναι αγώνας για την κοινωνική απελευθέρωση
Από το: farmazapatista.blogspot.com

«Πράσινη ανάπτυξη» και αγορές

Στις πρόσφατες δηλώσεις στο κοινοβούλιο του υπουργού περιβάλλοντος της κυβέρνησης της Γερμανίας, η οποία υποτίθεται ότι πρωτοστατεί στη «προστασία» του κλίματος, φαίνεται καθαρά πως αντιμετωπίζουν το όλο ζήτημα οι φιλελεύθερες και σοσιαλφιλελεύθερες κυβερνήσεις. «Η γνώμη μας είναι ότι η προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος δεν πρέπει να υλοποιείται ενάντια στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς, αλλά ότι πρέπει να το προσπαθήσουμε ακριβώς στα πλαίσιά της... Η οικολογία και η προστασία περιβάλλοντος δημιουργούν αγορές. Πολιτική προστασίας περιβάλλοντος, σημαίνει καινοτομία και οικονομική στρατηγική...»
Και μάλιστα αυτή την περίοδο που υπάρχει κρίση στους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας και οι υπηρεσίες της φύσης(καθαρός αέρας-νερό-έδαφος) «αποτιμήθηκαν» ότι υπερβαίνουν τα 3,5 τρις Ε κάθε χρόνο, ιδού ένα πεδίο λαμπρό για το μέρος του κεφαλαίου που θα επενδύσει στη «πράσινη οικονομία». Το περιμένουν τεράστια κέρδη.
Το περιβάλλον όμως τι το περιμένει; Αν βγάλουμε συμπεράσματα από την προηγούμενη 20ετία, όχι και πολλά πράγματα. Μετά το Κιότο, οι στόχοι που τέθηκαν τότε για τις μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αφέθηκαν να υλοποιηθούν από την ίδια την αγορά. Στη συνέχεια μάλιστα εφευρέθηκε και η καινοτόμα «αγορά ρύπων», που θα έλυνε το πρόβλημα. Το αποτέλεσμα 20 χρόνων περιβαλλοντικής δράσης της αγοράς το γνωρίζουμε όλοι. Επιδείνωση της οικολογικής κρίσης σε όλα τα επίπεδα, αλλά άνθιση του κύκλου εργασιών εκείνων των εταιρειών που ανέπτυξαν «πράσινη εταιρική υπευθυνότητα».
Και η Siemens δείχνει το δρόμο:+ 11 % αύξηση του κύκλου εργασιών στον τομέα των περιβαλλοντικών τεχνολογιών είχε η πολυεθνική Siemens στο οικονομικό έτος 2008/2009, σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.
Παρά τη κρίση είχε 23 δις Ευρώ τζίρο με πράσινες τεχνολογίες(π.χ. φωτοβολταϊκά). Οι υπόλοιπες δουλειές της αντίθετα έπεσαν τον ίδιο χρόνο κατά 4%, όπως ανακοίνωσε η ίδια τις 12-11-09.
Έτσι η πολυεθνική, με τα γνωστά σκάνδαλα διαφθοράς σε παγκόσμιο επίπεδο, μπόρεσε να σταθεροποιηθεί και να αποφύγει τα χειρότερα της κρίσης με τη βοήθεια των εναλλακτικών τεχνολογιών. Οι οικο-δουλειές της αυξάνονται μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που έχουν ξεπεράσει και τον ίδιο τον προγραμματισμό της. Ο για το 2011 αντίστοιχος προγραμματισμένος τζίρος της, ύψους 25 δις Ε, θα έχει καλυφθεί ήδη από το 2010, υπολογίζουν οι μάνατσερς της επιχείρησης.
Συνολικά ο τζίρος με τα πράσινα προϊόντα της το 2009 ήταν το 30% του συνολικού της τζίρου με προοπτική μεγάλης αύξησης, ενώ αρκετά πίσω βρίσκονται οι ανταγωνιστές της General Electric (13 δις E) και Philippς (7 δις E) αντίστοιχα.
Στα τέλη της δεκαετίας του `80, θυμάμαι, η Siemens είχε αγοράσει τις Καλλιφορνέζικες μικρές εταιρείες φωτοβολταϊκών και στη συνέχεια δεν συνέχισε τις επενδύσεις της στον τομέα, γιατί τότε πραγματοποιούσε τα μεγάλα κέρδη της σε άλλους τομείς, όπως π.χ. στη πυρηνική βιομηχανία. Έλεγξε τις εξελίξεις στη φωτοβολταϊκή τεχνολογία για αρκετό διάστημα, αφαιρώντας της την αποκεντρωτική-απολευθερωτική δυνατότητά της (με την έννοια των μικρών εφαρμογών της στις στέγες και τις αυλές για οικογενειακή-ατομική παραγωγή-κατανάλωση ηλεκ. Ρεύματος). Και όταν είδε ότι θα έχανε το παιχνίδι από καινούργιες μικρές εταιρείες του κλάδου στη Γερμανία, οι οποίες μεγαλώνανε μπαίνοντας στο χρηματιστήριο και πραγματοποιώντας τα ψηλότερα συγκριτικά κέρδη, αποφάσισε να μπει δυναμικά στον πράσινο τομέα(εξάλλου τώρα και σε αυτόν τον τομέα επικράτησε και πάλι η μεγέθυνση και η συγκέντρωση και όχι «το μικρό είναι όμορφο», οπότε ξέρει καλά τη δουλειά). Δεν το έκανε λοιπόν από ευαισθησία στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Το έκανε γιατί τώρα οι πράσινες επενδύσεις έχουν τις μεγαλύτερες αποδόσεις και δεν υπάρχει εδώ «φούσκα».

Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2010

Κριτική της θεώρησης του Βιοκεφαλαίου

Με τη λογική που διατρέχει το βιοκεφάλαιο, θα μπορούν να ενσωματωθούν σε αυτό εκείνα τα κομμάτια της φύσης και της βιόσφαιρας, τα οποία είναι χρήσιμα στον άνθρωπο, όπως οι φυσικοί πόροι και οι παράγοντες που διαμορφώνουν το κλίμα. Έχουμε να κάνουμε δηλαδή με μια χρησιμοθηρική προσέγγιση και όχι με μια προσέγγιση που αποδίδει αυταξία στη φύση. Οι ίδιες οι ανθρώπινες κοινότητες και οι ιδιαιτερότητές τους θα μπορούν να ενσωματωθούν μόνο από την άποψη της χρησιμότητάς τους σαν συντελεστών της πράσινης παραγωγής και σαν πεδίο των εφαρμογών της. Η εργασία τους βέβαια θα έχει μεγαλύτερη σημασία, μια και η πράσινη παραγωγή θα είναι μεγαλύτερης έντασης πνευματικής και σωματικής εργασίας απο ότι η σημερινή μηχανοποιημένη παραγωγή. Επίσης και οι χώροι διαμονής τους, με την έννοια οτι θα είναι χώροι του "αργού ρυθμού", των εναλλακτικών μορφών ενέργειας, των "συν" ενεργειακών κτιρίων, των ενσωματωμένων πάρκων αναψυχής και καλλιεργειών τροφής κ.λ.π. Όμως οι πλευρές τους εκείνες (όπως τα ιδιαίτερα ήθη, οι πολιτιστικές συνήθειες και οι τοπικές κουλτούρες, τα πάθη, η αισθητική τους, οι ιδιαίτεροι κοινωνικοί θεσμοί τους κ.λ.π.), οι οποίες δεν θα χρησιμεύουν στο συνολικό κεφάλαιο, θα παραμεληθούν.
Από την άλλη, αφού και το περιβάλλον έχει οικονομική αξία για την αγορά, θα συνεχίζει να επικρατεί σε αυτή η λογική της μεγιστοποίησης του κέρδους, πράγμα που θα μπορεί να οδηγεί σε αναλύσεις κόστους-οφέλους και σε άνισες ανταλλαγές περιβαλλοντικών συντελεστών μέσω της αγοράς ή στη θυσία (υποβάθμιση) κάποιων οικοσυστημάτων έναντι άλλων πιο επικερδών.
Αν αφεθούν λοιπόν οι αγορές και η ιδιοκτησία να λειτουργήσουν σαν βασικός μηχανισμός του βιοκεφαλαίου, είναι προφανές ότι δεν θα μπορέσουν από μόνες τους να αποφασίζουν με πολιτικά, ηθικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια. Η "αγορά ρύπων" για παράδειγμα φαίνεται οτι λειτουργεί με κριτήριο ότι οι περιβαλλοντικές βλάβες είναι αναστρέψιμες και ότι υπάρχει πολύς καιρός για να πετύχουμε την αναστροφή, πράγμα που η πραγματικότητα το διαψεύδει. Ή η αγορά γης: μπορεί π.χ. να αποφασίζει, από άποψη κέρδους, να μετατρέψει μια περιοχή σε εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ενώ κοινωνικά μπορεί να είναι πιο ωφέλιμο να διατηρηθεί αυτή η περιοχή σαν ζώνη καλλιέργειας.
Υπάρχει βέβαια και άλλο πρόβλημα. Δεν μπορούν όλες οι "υπηρεσίες" της φύσης να χρηματοποιηθούν, γιατί ενώ στον καπιταλισμό έχουμε μάθει να δίνουμε σε όλα τα πράγματα μια τιμή σαν αγοραστές, δεν ξέρουμε πολλά πράγματα για την ίδια την μελλοντική αξία τους. Βέβαια η χρηματοποίηση εννοείται ότι θα είναι το πρώτο βήμα, που θα δώσει την ώθηση για να μπούμε στην πράσινη οικονομία. Τότε θα μάθουμε να εκτιμούμε σωστά και αξίες, που τώρα φαίνονται να είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικές, αλλά στην ουσία είναι γενικές για τους ανθρώπους, όπως π.χ. η ομορφιά, ειδικά στη φύση, ή η ελευθερία η ατομική και κοινωνική, ή η διαφορετικότητα. Θα μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τον ίδιο τον άνθρωπο σαν ολοκληρωμένη οντότητα (πρόσωπο) και όχι στην εκδοχή του ατόμου της βιομηχανικής εποχής, σαν θρυματισμένη συνείδηση διαμορφωμένη από τα μεγασυστήματα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Θα επιστρέψουν όμως οι αξίες της ζωής και στην ίδια την αγορά; Θα ενσωματωθούν οι βιορυθμοί στους ρυθμούς της αγοράς; Σήμερα ο χρόνος, σαν σημαντική διάσταση για την ανθρώπινη συνείδηση και κυρίαρχος παράγοντας για την πνευματική αυτοανάπτυξη και τη σωματική αναζωογόνηση, έχει εκμηδενισθεί. Η ζωή και η εργασία καθορίζεται απο μεγάλες ταχύτητες και λαμβάνει χώρα επί 24ώρου βάσης. Θα συνεχισθεί αυτό; Το βιοκεφάλαιο θα χειρίζεται τον άνθρωπο και τη βιόσφαιρα με ρυθμούς πιο γρήγορους από τους ρυθμούς αναπαραγωγής τους; Είναι ερωτήματα, που δε μπορούν να απαντηθούν στα πλαίσια του πράσινου καπιταλισμού.
Εξάλλου το πράσινο Neu Deal, όπως προτείνεται σαν απάντηση εξόδου από τη κρίση, ανάλογη με αυτή στο κραχ του 1929, δίνει την εντύπωση οτι οι επενδύσεις του Κεφαλαίου στο Περιβάλλον και τη Βιόσφαιρα θα παίξουν τον ρόλο του νέου κινητήρα στην ανάπτυξη για τη νέα συσσώρευσή του. Ότι π.χ. οι νέες "πράσινες" θέσεις εργασίας (προβλέπει π.χ. επενδύσεις ύψους 500 δις ευρώ από τις οποίες θα προκύψουν 5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας για όλη την Ε.Ε.),με το αντίστοιχο εισόδημα που θα δημιουργήσουν, θα τονώσουν την αγορά εμπορευμάτων. Ή οτι τα πράσινα Fonds είναι η λύση για τους επενδυτές, οι οποίοι μπορούν να συνεχίζουν έτσι να λειτουργούν, σαν εισοδηματίες επενδυτές . Οι ίδιες οι επενδύσεις στην πράσινη τεχνολογία και γενικότερα στην οικονομία της γνώσης, είναι υψηλής έντασης κεφαλαίου. Τα "φτωχά" κράτη θα υστερήσουν σε σχέση με τα ανεπτυγμένα, οπότε θα αναπαράγουν τις ίδιες ανισότητες, αν δεν υπάρξει αλληλεγγύη και δικαιοσύνη. Και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να εκφρασθεί στα πλαίσια της αγοράς.
Με τα πλαίσια λοιπόν της καπιταλιστικής λογικής, έστω και "πράσινης", μετά από ένα μικρό ή μεγάλο διάστημα ανάκαμψης, και ο πράσινος καπιταλισμός θα αντιμετωπίσει τα αξεπέραστα οικολογικά και κοινωνικά όρια, που δεν θα επιτρέπουν την παραπέρα μεγένθυνση. Αν για παράδειγμα συνεχίζεται να αυξάνεται η ζήτηση για ενέργεια, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορεί να καλυφθεί αυτή από τις εναλλακτικές μορφές. Το 2050, όπου για να μη έχουμε κλιματική καταστροφή θα πρέπει πάνω από το 90% της απαιτούμενης τότε ενέργειας να καλύπτεται από τις ανανεώσιμες, θα είναι πρακτικώς αδύνατο να επιτευχθεί αυτό, αν δεν υπάρξει μείωση της ζήτησης της ενέργειας, μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης . Αν δεν υπάρξει αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου, ιδίως στις αναπτυγμένες χώρες, γιατί δεν μπορεί να απαιτήσει κανείς από τις φτωχές σήμερα χώρες, να μην επιδιώξουν τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τους. Στην περίοδο αυτή της κρίσης για παράδειγμα, όπου έχουμε μείωση της ζήτησης του πετρελαίου, θα έχουμε και μείωση των εκπομπών του CO2 (αν και προς το παρόν θα αυξάνεται η κατανάλωση του άνθρακα και ίσως να μη έχουμε μείωση των συνολικών εκπομπών).
Μια περιορισμένη χρονικά διέξοδος: αν ο καπιταλισμός μπορεί να έχει σαν οικονομικοκοινωνικό σύστημα κάποιο μέλλον ακόμα, αυτό μπορεί να το έχει μόνο σαν "πράσινος καπιταλισμός",λόγω των οικολογικών ορίων, όπως αναφέρθηκε. Αλλά αυτό το μέλλον θα είναι περιορισμένο χρονικά. «Πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας θα κυριαρχείται από το φυσικό κεφάλαιο, έτσι όπως ο 20ός είχε ταυτιστεί με το χρηματιστηριακό κεφάλαιο», υποστηρίζει ο Αχίμ Στίνερ, επικεφαλής του περιβαλλοντικού προγράμματος που εκπονεί ο ΟΗΕ. Με τον όρο φυσικό κεφάλαιο εννοεί το βιοκεφάλαιο με την έννοια, που περιγράψαμε πιο πάνω. Αλλά δεν θα είναι δυνατό να δώσει παράταση στο κεφάλαιο ένα ολόκληρο αιώνα. Στους δύο προηγούμενους αιώνες το κεφάλαιο για να πετύχει τη σημερινή ανάπτυξη πολύ μικρότερου πληθυσμού, έπρεπε να ξοδέψει την αποθηκευμένη(πετρέλαιο-άνθρακα) ηλιακή ενέργεια δισεκατομμυρίων ετών. Ενώ στον 21ο, το πράσινο κεφάλαιο θα μπορεί και θα πρέπει, το πολύ, να ξοδεύει μόνο την ετήσια, που αντιστοιχεί στην τομή του πλανήτη, ηλιακή ενέργεια. Και αυτό με έναν μεγαλύτερο ανθρώπινο πληθυσμό, που υπολογίζεται οτι μόνο μέχρι το 2050 θα φθάσει τα 9 δισ. Δεν μπορεί να συνεχίσει επάπειρον να οργανώνει τις ανθρώπινες κοινότητες με κύριο μηχανισμό την παγκοσμιοποιημένη αγορά, γιατί αυτή από μόνη της οδηγεί πάντα στη μεγένθυνση(αύξηση ΑΕΠ)και χωρίς τη δίκαιη ανακατανομή σε παγκόσμιο επίπεδο, ο σχετικά φτωχός θα νοιώθει φτωχότερος. Έτσι θα βρίσκεται πάντα αντιμέτωπος με τα κοινωνικά όρια και αυτός θα είναι ο δεύτερος λόγος για τα περιορισμένα χρονικά του όρια
Γενικότερα: Ο σημερινός παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός έχει εξελιχθεί σε ένα σύστημα, που δύσκολα πια θα μπορέσει να ξαναβρεί την ισορροπία του. Γιατί όλο και περισσότερο δεν μπορεί «να αποτελεί ένα σύστημα». Οι «απορυθμίσεις», οι "απελευθερώσεις", οι ηλεκτρονικές ταχύτητες των αγορών κλπ, που προώθησε, τον οδηγούν σε μια χαοτική κατάσταση, ανεξέλεγκτη από τις ίδιες τις κινητήριες δυνάμεις του. Ένα σύστημα που οι βασικές δομές του καθορίζονται από το 2ο θερμοδυναμικό αξίωμα της αύξησης της αταξίας(αρνητική εντροπία), καταλήγει πάντα, στον κόσμο που ξέρουμε και ζούμε, σε ένα χαοτικό σύστημα. Και η παρούσα κρίση έδειξε οτι έχει μπει ήδη σε μια περίοδο οικονομικού και πολιτικού χάους. Θα μπορέσει ο "πράσινος" καπιταλισμός, χρησιμοποιώντας τα ίδια κύρια εργαλεία, δηλ. την παγκοσμιοποιημένη αγορά, την ιδιοκτησία, τον εταιρικό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής και διανομής και τις τράπεζες, να ξεπεράσει αυτή τη κατάσταση που θα κληθεί να διαχειρισθεί; Λίγο δύσκολο. Το περισσότερο που θα πετύχει είναι μια παράταση της χαώδους κατάστασης, ώσπου να βρεθούν νέες κινητήριες δυνάμεις και νέες μορφές οργάνωσή τους. Αλλά τότε θα πρόκειται για καινούργιο σύστημα με νέες "αρχικές συνθήκες", όπως θα το διατύπωναν οι φυσικομαθηματικοί.
Μέχρι όμως να φθάσουμε στην επόμενη κρίση του "τουρμποκαπιταλισμού" ή του "πράσινου" καπιταλισμού, αν αυτός θα είναι τελικά η απάντηση στη παρούσα κρίση, δεν θα έχει διαμορφωθεί η πρόταση ή οι προτάσεις για το ξεπέρασμά τους; Δεν θα έχει αποκρυσταλλωθεί η δυνατότητα για μια ισορροποιημένη ένταξη των ανθρώπινων κοινοτήτων στο κλειστό πλανητικό σύστημα;
Ας το ελπίσουμε (αλλιώς δεν μας μένει παρά η πορεία προς το γκρεμό). Η ελπίδα μας αυτή έχει κάποια βάση, διότι εκτός από τη μεγαλύτερη χρονική παράταση, που θα μας δώσει ο πράσινος καπιταλισμός, αν επικρατήσει, θα έχει προσφέρει και ένα άλλο καλό. Θα μας οδηγήσει σε ένα νέο τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και ζωής. Αυτό με τη σειρά του θα μας βοηθήσει περισσότερο, για να προχωρήσουμε παραπέρα και να δημιουργήσουμε ένα νέο πολιτισμό, μια νέα κοινωνία μετακαπιταλιστική..
Για την ίδια όμως την επικράτηση του "πράσινου" καπιταλισμού υπάρχει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Με ποιές κοινωνικές και πολιτικές δομές; Οι πολιτικές δομές που έχουν κυριαρχίσει στον καπιταταλιστικό τρόπο παραγωγής και οργάνωσης, δηλαδή το κράτος, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία και το κομματικό σύστημα, βρίσκονται από καιρό και οι ίδιες σε κρίση και έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των πλειοψηφιών, οι οποίες αδιαφορούν και δεν συμμετέχουν στο πολιτικό γίγνεσθαι. Τα πράσινα κόμματα, στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, εδώ και 30 χρόνια δεν έχουν καταφέρει να προωθήσουν την πράσινη οικονομία και τις ιδέες της αειφορίας. Και αυτό γιατί η μεσαία τάξη στις βιομηχανικές χώρες, με βάση την ψηφοφορία της οποίας αναδεικνύονταν οι κυβερνήσεις μέχρι τώρα, είχε σημαντικό μερίδιο απολαβών από το οικονομικό "μπουμ". Κατά τη διάρκεια και μετά την οικονομική κρίση θα στραφεί προς τη πράσινη οικονομία ή θα απαιτήσει τη Σκανδιναβοποίηση; Θα στραφεί προς τα πράσινα κόμματα ή θα ξαναγυρίσει στη σοσιαλδημοκρατία; Αυτό θα είναι το αποφασιστικό σημείο για το αν θα ανέβουν στην εξουσία τα πράσινα κόμματα και αν το "πράσινο New Deal" και το "Βιοκεφάλαιο" θα έχουν μια ευκαιρία να μετατρέψουν τον καπιταλισμό σε "πράσινο" τέτοιο.
Γιατί ναι μεν η καινούργια συμμαχία του κινήματος της αειφορίας (που απο κάποιους αποκαλείται κίνημα των LOHAS: Lifestyle of Health and Sustainability19) με τη βιομηχανία, τη γεωργία και τις επαγγελματικές ενώσεις, μπορεί σε ένα βαθμό να προωθήσει τις ιδέες του. Όμως μη γελιόμαστε, για να γίνουν αυτές κυρίαρχες στο επόμενο περιορισμένο χρονικό διάστημα που μας απομένει για την αναστροφή, θα πρέπει να κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή και να ανέβουν στην εξουσία τα πράσινα κόμματα, σε συνεργασία με κόμματα, των οποίων τα προγράμματα θα συγκλίνουν(π.χ. κυβέρνηση Πρασίνων-Λίγκε στη Γερμανία ή Πρασίνων-Σύριζα στην Ελλάδα).
Και η μακροπρόθεσμη διέξοδος; Όσοι είναι εκτός της λογικής της ανάπτυξης, ακόμα και της "βιώσιμης πράσινης" ανάπτυξης, που όπως είπαμε θα δώσει μια παράταση, πρέπει να ξεκινήσουμε, όσο γίνεται πιο γρήγορα, για να διαμορφώσουμε την προοπτική για το ξεπέρασμα του καπιταλιστικού τρόπου οικονομικής, κοινωνικής, οικολογικής και πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπινων κοινοτήτων. Αν βέβαια δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμα, διότι υπάρχει ήδη τέτοιο κίνημα, το οποίο με τη μορφή παραδείγματος, προσπαθεί να κατέβει από το τρένο της ανάπτυξης, να πει στοπ σε αυτή και να διαμορφώσει και ιδεολογικά και κοινωνικά συνθήκες ευνοϊκές για εναλλακτικές προς το καπιταλισμό προτάσεις. Μια από αυτές τις προτάσεις που αρχίζει να διαμορφώνεται και προτείνει διαφορετική πορεία από αυτήν του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, είναι η πρόταση της «απο-ανάπτυξης» με τη στρατηγική της Τοπικοποίησης.

Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2010

Το Βιοκεφάλαιο

Στην επιστημονική συζήτηση για το κλίμα π.χ., το κρίσιμο θέμα είναι το ζήτημα των «σημείων μη επιστροφής» (tipping points), δηλ. των σημείων όπου μια μικρή αύξηση στη θερμοκρασία ή άλλη μεταβολή στο κλίμα, μπορεί να πυροδοτήσει μια δυσανάλογα μεγαλύτερη μεταβολή στο μέλλον, που μπορεί στη συνέχεια να καταστεί μη αναστρέψιμη (το σημείο μη επιστροφής, για παράδειγμα στο λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής, τοποθετείται στα 10 περίπου έτη).
Αντί λοιπόν οι ιθύνοντες του καπιταλισμού να προβάλλουν την, επιθυμητή από τη δική τους πλευρά, προοπτική της μελλοντικής ανάκαμψης και αέναης ανάπτυξης, πρέπει να βρουν πολύ πιο ριζοσπαστικούς και γρήγορους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των δραματικών εξελίξεων.
Με τη σημερινή τους λογική του "τουρμποκαπιταλισμού" θα οξύνουν αυτή τη κρίση ακόμα περισσότερο και θα μας οδηγήσουν σε ανεπανόρθωτες καταστροφές. Αν λοιπόν ένα μέρος της παγκόσμιας κεφαλαιοκρατικής τάξης δει εγκαίρως και αποδεχθεί, οτι το σημερινό της σύστημα δεν έχει άλλη προοπτική εκτός από τη καταστροφή των συνθηκών επιβίωσης και αναπαραγωγής της βιόσφαιρας του πλανήτη, τότε είναι δυνατόν να απαντήσει δίνοντας άλλη μορφή στο κεφάλαιο και τις σχέσεις παραγωγής. Εντάσσοντας δηλαδή σε αυτές τις σχέσεις ,τη βιόσφαιρα και γενικότερα τη φύση, κεφαλαιοποιώντας τις. Θεωρώντας και αντιμετωπίζοντας δηλαδή αυτές, σαν μορφή μεταβλητού κεφαλαίου, σαν "Βιοκεφάλαιο" και επιδιώκοντας στη συνέχεια την "πράσινη" ανάπτυξη.
Αυτή η θεώρηση θα συμφιλιώσει την σημερινή παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία με τα φυσικά αποθέματα και τα συστήματα ζωής- τη βιόσφαιρα του πλανήτη. Τον ίδιο τον άνθρωπο να τον μετατρέψει σε παράγοντα αποκατάστασης της ισορροπίας σε αυτήν.
Η βιόσφαιρα μέχρι τώρα αντιμετωπιζόταν από το κεφάλαιο σαν ένα απόθεμα έξω από την αγορά και δεν έμπαινε καθόλου στους ισολογισμούς του. Η αγορά με τη σειρά της αντιμετωπιζόταν σαν ένα "μαύρο κουτί", όπου μπαίνουν από τη μια οι πρώτες ύλες και από την άλλη βγαίνουν τα προϊόντα. Στη πραγματικότητα όμως η αγορά είναι ένα ανοικτό σύστημα με τη λογική της συνεχούς ανάπτυξης, στα πλαίσια ενός μεγαλύτερου συστήματος, αυτού του πλανήτη, που με μια έννοια είναι κλειστό, αφού το μόνο που "εισρέει" δωρεάν είναι η σταθερή, για εκατομμύρια χρόνια ακόμα, ηλιακή ενέργεια. Αυτή κινεί και καθορίζει όλες τις διαδικασίες της ζωής σε αυτό. Όλα τα άλλα, δηλ. οι μεταμορφώσεις της ύλης και της ενέργειας, τα απόβλητα κ.λ.π. παραμένουν στο σύστημα. Τα ίδια τα αποθέματα και οι δυνατότητες αντίστασης, που διαθέτει το σύστημα είναι πεπερασμένα. Η φύση και οι υπηρεσίες της (τροφή, νερό, βιομάζα, κύκλοι της ύλης, κλίμα, σταθερότητα βιοποικιλότητας κ.λ.π.), δεν είναι απλά ένα μεταξύ των άλλων οικονομικό απόθεμα, αλλά η ίδια η βάση για όλες τις οικονομικές δραστηριότητες. Το κόστος της κατανάλωσης και της εξάντλησης αυτών των υπηρεσιών δεν έμπαινε μέχρι τώρα σε κανένα ισολογισμό. Όμως στο τέλος το κόστος τους θα το πληρώσουμε όλοι, και οι κεφαλαιούχοι.
Το λάθος του καπιταλισμού, και όχι μόνο (π.χ. και του "υπαρκτού σοσιαλισμού"), ήταν ότι οργάνωσε τις οικονομικές δραστηριότητες του ανθρώπου με βάση τα δεδομένα μιας μερικής κοινωνικής επιστήμης του "οίκου", της οικονομίας, διαχωρισμένης από την άλλη επιστήμη του "οίκου", την οικολογία. Τα κελεύσματα της μιας δεν είχαν καμιά σχέση με τα κελεύσματα της άλλης. Το βέλτιστο για τη πρώτη ήταν η συνεχής, χωρίς όρια, ανάπτυξη και μεγέθυνση. Για τη δεύτερη το σημαντικότερο η ισορροπία, ενώ η μεγέθυνση από ένα σημείο και πέρα είναι όχι μόνο ζημιογόνα, αλλά και λάθος.
Σήμερα, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, έχουμε φθάσει στα όρια, τα οποία βάζει το πλανητικό σύστημα, αν δεν τα έχουμε ξεπεράσει. Βέβαια μπορεί ακόμα ορισμένοι κλάδοι ή περιοχές να συνεχίζουν να αναπτύσσονται, αλλά αυτό γίνεται σε βάρος του όλου συστήματος. Το όλον όμως σύστημα δεν μπορεί να συνεχίζει να αναπτύσσεται πλέον. Η ευημερία 7 δισεκατομ. ανθρώπων, δεν μπορεί να εξασφαλισθεί μόνο από το "αόρατο χέρι" της παγκόσμιας αγοράς. Αυτό είναι "φυσικώς αδύνατο". Τα οικοσυστήματα δεν θα αντέξουν 7 δισ. να έχουν από ένα αυτοκίνητο (έστω και αντιρρυπαντικής τεχνολογίας) και ένα σπίτι (έστω και με μόνωση).
Στη δίνη της αύξησης των αριθμών απειλείται με καταστροφή όχι μόνο η φύση, αλλά και ο ίδιος ο άνθρωπος. Η καπιταλιστική οικονομία στηρίχθηκε στο μοντέλο του ανθρώπου, που ταιριάζει σε μια μηχανή. Μια μηχανή που υπακούει στο μαθηματικό αλγόρυθμο της προστιθέμενης αξίας. Είναι ο "Homo economicus", ο "ορθολογικώς δρών", ο οποίος επιδιώκει πάντα ένα και μόνο: την μεγιστοποίηση της ωφελιμότητας, δηλ. του κέρδους. Από την ορθολογική σκέψη του δεν μπαίνουν καθόλου τα ερωτήματα για το τι έχει νόημα, τι προωθεί την ευτυχία, ποιές οι αξίες της ύπαρξης, ποιές οι σχέσεις του με την υπόλοιπη βιόσφαιρα. Καθορίζεται από την απληστία, τη βουλιμία, τον ανταγωνισμό και την κυριαρχία πάνω στον άλλο άνθρωπο και τη φύση.
Τώρα που όπου νάναι, εκτός από πολλές πολυεθνικές εταιρείες (λόγω έλλειψης χρηματοδότησης), θα κηρύξει πτώχευση και η "Α.Ε. Γη"(λόγω κατάρρευσης των φυσικών αγαθών) : στον μεν "Νότο" ο άνθρωπος οδηγείται στην αρρώστια και στην εξαθλίωση των συνθηκών ζωής του (εκτός από κάποιες ελίτ), στο δε "Βορρά" στην ανεργία και στη ψυχολογική κατάρρευση μαζί με την οικονομική.
Ήρθε λοιπόν η στιγμή για αλλαγή πορείας: να αποχαιρετίσουμε τον καπιταλισμό; Όχι γιατί προς το παρόν δεν έχουμε άλλη διέξοδο, απαντούν μερικοί . Ώσπου να τη βρούμε, και ακριβώς για να έξασφαλίσουμε τον απαραίτητο χρόνο για να το κάνουν αυτό οι νέες γενιές, πρέπει να διορθώσουμε και να μεταρρυθμίσουμε τον σημερινό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό (που με μαθηματική ακρίβεια μας πάει στην καταστροφή) και να τον μετατρέψουμε σε "πράσινο". Πώς; Με το να ενοποιήσουμε την οικονομία και την οικολογία και να δημιουργήσουμε την νέα ενιαία επιστήμη του "οίκου". Με το να κεφαλαιοποιήσουμε τη φύση και να τη μετατρέψουμε σε βιοκεφάλαιο και στη συνέχεια να της συμπεριφερθούμε σαν να πρόκειται για συμβατικό κεφάλαιο. Αυτό μπορεί να γίνει αν χρηματοποιήσουμε τα φυσικά οικοσυστήματα και προωθήσουμε ένα "πράσινο σχέδιο" ανάκαμψης, το οποίο θα αντιμετωπίσει ταυτόχρονα μαζί με την σημερινή υποτίμηση του συμβατικού κεφαλαίου και την καταστροφική υποτίμηση του βιοκεφαλαίου. Το σχέδιο αυτό θα στηρίζεται στην ιδέα ότι για να ανακάμψει το συμβατικό κεφάλαιο, δεν θα πρέπει να επιδιώξει ακόμα πάρα πέρα την υποτίμηση του βιοκεφαλαίου (πράγμα που έκανε μέχρι σήμερα και από αυτό κέρδιζε σε συνδυασμό με την υποτίμηση της ανθρώπινης εργασίας), αλλά αντίθετα να επιδιώξει την ανάκαμψή του. Με αυτόν τον τρόπο το συνολικό κεφάλαιο που προκύπτει αναβαθμίζεται και μπορεί να έχει κάποιο μέλλον. Οι αγορές θα μπορούν να συνεχίσουν να ικανοποιούν τις αναβαθμισμένες ανάγκες των ανθρώπων (αναβαθμισμένες με την έννοια οτι δεν είναι μόνο καταναλωτικές, αλλά εμπλουτισμένες και με την ανάγκη για μια πνευματικότερη ζωή σε ένα όμορφο και υγιές περιβάλλον) και των άλλων ειδών.
Σημαντικότατοι μηχανισμοί για την ανάπτυξη του βιοκεφαλαίου θα είναι: από τη μια οι όσο γίνεται και πιο παγκοσμιοποιημένες "ηθικές-πράσινες" επιχειρήσεις-τράπεζες και από την άλλη οι ήδη υπάρχουσες, αλλά και νέες διεθνείς Μ.Κ.Ο. Οι επιχειρήσεις αυτές, όταν εξελιχθούν, ώστε να έχουν συγκεντρωποιήσει σημαντικά κεφάλαια και να έχουν αναπτύξει "κοινωνική-οικολογική υπευθυνότητα" και έχοντας αποκτήσει οικονομικές σχέσεις παντού, θα ξέρουν καλά τι συμβαίνει και ποιά είναι τα προβλήματα, ακόμα και στις περιφερεικές ανθρωποκοινότητες και οικοσυστήματα Ακριβώς όπως οι σημερινές πολυεθνικές ξέρουν καλύτερα από τις κυβερνήσεις ποιά είναι τα προβλήματα και οι ανάγκες -για αυτές ευκαιρίες για εκμετάλλευση- παντού. Οι αντίστοιχες τράπεζες θα παίξουν το ρόλο που έπαιζαν και οι συμβατικές για το κεφάλαιο. Επενδύσεις και δάνεια προς τη κατεύθυνση της πράσινης-ηθικής επιχειρηματικότητας. Η "πράσινη" κεντρική τράπεζα θα δίνει τη δυνατότητα στις πράσινες κυβερνήσεις να ασκούν πράσινη πολιτική. Ηθικές τράπεζες των "φτωχών", όπως για παράδειγμα η τράπεζα του προφέσορα Muhammad Yunus του Μπαγκλαντές, θα καλύπτουν τα κενά του πράσινου καπιταλισμού στις φτωχές χώρες. Ταυτόχρονα θα το βοηθήσουν να αντιληφθεί ‘οτι οι φτωχοί δεν θα είναι πια μέρος του προβλήματος για τη βιόσφαιρα, αλλά αντίθετα μέρος της λύσης. Διότι με λίγη μόνο βοήθεια θα ανταπεξέρχονται στην επιβίωσή τους και θα είναι ευχαριστημένοι, χωρίς τον υπερκαταναλωτισμό, στον οποίο έχουν συνηθίσει οι πλούσιοι-αναπτυγμένοι (οι οποίοι θα είναι και το πρόβλημα).
Η ανάκτηση του βιοκεφαλαίου (βλέπε περιβάλλοντος), όπου γινόταν και με τον τρόπο που γινόταν μέχρι σήμερα (π.χ. προστατευόμενες περιοχές, αντιρρυπαντική τεχνολογία κ.λ.π), σύμφωνα με οικολόγους οικονομολόγους, είχε μια σχέση 1: 100. Δηλαδή το 1 Ε επένδυση στη φύση σήμερα, θα το ξεπληρώσει η ίδια στο μέλλον με 100 Ε. Τέτοιες "αποδόσεις" δεν τις έχει πετύχει το κεφάλαιο ούτε στα τρελά όνειρά του. Είναι λοιπόν δυνατόν να πεισθούν οι επενδυτές να επενδύσουν στη φύση, τη ζωή, τη βιόσφαιρα και στη πράσινη τεχνολογία, όταν μάλιστα θα δουν πολύ σύντομα ότι αν δεν το κάνουν οι τραπεζικοί λογαριασμοί τους θα εξανεμίζονται και θα μηδενίζονται (όπως π.χ. το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στις ασφαλιστικές εταιρείες και που θα πρέπει να πληρώνει τις καταστροφές από τις αλλαγές στο κλίμα).
Μερικά παραδείγματα:
• Στην πόλη της Ν.Υόρκης: έχει υπολογισθεί οτι τα δένδρα του δρόμου, σαν κλιματιστικά, φίλτρα σκόνης και ωραία θέα, αποδίδουν 122 εκατομ. δολ. κάθε χρόνο, που είναι στην ουσία το ποσό που θα στοίχιζε η παραγωγή του ίδιου αποτελέσματος με τεχνικά μέσα, αν δεν υπήρχαν τα δένδρα.
• Στη Γερμανία: τα έλη που έχουν ξανασυσταθεί, αποθηκεύουν το CO2 με κόστος 1Ε ανά τόνο. Το κόστος αυτό είναι κατά 750 φορές μικρότερο σε σχέση με το κόστος της παραγωγής του ίδιου αποτελέσματος με εφαρμογές αντιρρυπαντικής τεχνολογίας στους κινητήρες ή με τις μονώσεις στα κτίρια.
• Στη Βαλτική θάλασσα: μόνο με τα μέτρα που πήρε η Σουηδία για καλυτέρευση της ποιότητας του νερού της, υπήρξε επιπλέον απόδοση ύψους 54 εκατομ. ευρώ το χρόνο, από την αύξηση των ψαριών της και του τουρισμού της.
• Wall Street: το Φεβρουάριο του 2008 σαράντα απο τους πιο μεγάλους επενδυτές της υπέγραψαν διακήρυξη, με την οποία απαιτούσαν απο την πολιτική να εκφρασθεί ο οικονομικός ρόλος της φύσης και στους νόμους που υοθετεί. Αυτοί ξέρουν περισσότερο απο τον καθένα οτι με το περιβάλλον μπορεί να κερδίσει κανείς λεφτά.
• Η Solarworld η μεγαλύτερη εταιρεία της Γερμανίας που ασχολείται με εφαρμογές ηλιακής ενέργειας και θεωρείται ο ηγέτης στον κλάδο, θέλει να εξαγοράσει την κλονιζόμενη, λόγω της μητρικής της General Motors, αυτοκινητοβιομηχανία της Opel και να τη μετατρέψει στη πρώτη ευρωπαϊκή πράσινη αυτοκινητοβιομαχανία (έτσι δήλωσε τουλάχιστον ο πρόεδρός της).
Έχει υπολογισθεί, στα πλαίσια των "πράσινων οικονομικών", οτι αν επιστραφεί το 15% της επιφάνειας της γης στην άγρια φύση, τότε θα ήταν δυνατό να εξασφαλισθούν οι φυσικές υπηρεσίες, όπως το νερό και το κλίμα για τις μέλλουσες γενεές. Και αυτό θα κόστιζε με σημερινές τιμές γύρω στα 25 δισ. δολ. (Τίποτε δηλαδή σε σχέση με τα 10 τρισ., που χάθηκαν τον Οκτώβριο του 2008 με τη χρηματοπιστωτική κρίση). Η "πράσινη" οικονομία, σε αντίθεση με τη σημερινή, δε θα σπαταλούσε πια ζωτικά φυσικά αποθέματα και θα επιδίωκε την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας, γιατί είναι τώρα πια γνωστό ότι η παραγωγικότητα ενός οικοσυστήματος αυξάνει με την αύξηση της πολυπλοκότητας.

Η παρούσα κρίση

Το παρακάτω κείμενο γράφθηκε τον Μάρτιο του 2009

Με τη συνεχιζόμενη αδυναμία του χρηματοπιστωτικού συστήματος να συγκεντρώνει κεφάλαια σε παγκόσμια κλίμακα και να επιτυγχάνει υψηλές αποδόσεις και κέρδη καθώς επίσης και τον κίνδυνο κατάρρευσης σημαντικών τομέων παραγωγής (όπως π.χ. της αυτοκινητοβιομηχανίας, ο οποίος δεν είναι απλά ένας τομέας παραγωγής, αλλά ο κατεξοχήν, που καθόρισε την προηγούμενη μακρά περίοδο τον τρόπο ζωής στη δύση), έχουμε σαν αποτέλεσμα την επαναενδυνάμωση του κράτους. Διότι διατυπώνεται από όλους σχεδόν τους κλάδους και σχεδόν παντού στον κόσμο, το αίτημα για κρατική παρέμβαση με "ενέσεις και πακέτα", για να μπορούν να συνεχίζουν όπως μέχρι σήμερα. Ταυτόχρονα όμως η κρίση οδηγεί παντού σε αύξηση του κρατικού χρέους και των ελλειμμάτων του, αφού ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ενώ υπήρξε η αφορμή για το ξεκίνημα της κρίσης, λαμβάνει επιπλέον μεγάλες επιχορηγήσεις από τις κυβερνήσεις (μαζί με κάποιες αυτοκινητοβιομηχανίες βέβαια και άλλες επιχειρήσεις, ώστε να μη κάνουν απολύσεις). Αυτό έχει αντίκτυπο στους πολίτες, γιατί πρέπει να συνδράμουν, κυρίως αυτοί, ως φορολογούμενοι και εργαζόμενοι στη μείωση αυτών των ελλειμμάτων. Η τραπεζική κρίση αρχικά, μετατρέπεται σιγά-σιγά σε κρατική κρίση (ιδίως στην Ελλάδα), γιατί αυτή η στροφή προς το κράτος δεν γίνεται σε περίοδο ανόδου με κοινωνικές παροχές προς τη πλειοψηφία των πολιτών, αλλά σε περίοδο κατά την οποία αυξάνονται τα χρέη, λόγω μεταφοράς πόρων προς τους κεφαλαιούχους. Έχουμε δηλ. αυτό που έχει ονομασθεί σαν "ο σοσιαλισμός των πλουσίων" ή "ο μεταμοντέρνος νεοφιλελευθερισμός", ο οποίος αφού θα έχει καταβροχθίσει ότι είχαν αποταμιεύσει οι προηγούμενες γενεές, θα απαιτεί μέσω των κυβερνητικών ενισχύσεων-οι οποίες στην ουσία θα είναι δυνατές μόνο μέσω κρατικών δανείων που θα τα πληρώσουν οι επόμενες γενεές- να καταβροχθίσει και την υλική βάση για την επιβίωση των επόμενων γενεών.
Το τελικό αποτέλεσμα πολύ πιθανόν να είναι μια ύφεση, που θα οδηγεί σε έκπτωση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας συνολικά. Τα κόμματα εξουσίας και οι πολιτικοί τους θα επιχειρηματολογούν οτι πρόκειται για μια κοινωνικοποίηση των ζημιών για το κοινό συμφέρον, ώστε αργότερα, όταν ξεπερασθεί η κρίση και επανέλθουν στην κερδοφορία οι επιχειρήσεις, όλοι να απολαύσουμε τα καλά της. Όμως θα αποδειχθεί σύντομα οτι ήταν ελιγμός, γιατί δεν θα υπάρχει τίποτε άλλο να κοινωνικοποιηθεί παρά τεράστια χρέη. Όπου θα υπάρχουν κέρδη, θα ιδιοποιούνται. Εδώ ιδιωτικοποιούνται από τους μάνατζερς οι ίδιες οι "ενέσεις" του κράτους στην περίοδο της χασούρας και δεν θα ιδιωτικοποιούνται στην κερδοφορία; Η μερική κρατικοποίηση των τραπεζών δεν αρκεί. Μια ανταπόδοση απο τη πλευρά των επιχειρήσεων δεν υπάρχει. Το αντίθετο: και άλλοι τομείς της επιχειρηματικότητας θα θέλουν να επωφεληθούν από τα πακέτα των δισεκατομμυρίων της κρατικής βοήθειας και οι απαιτήσεις θα επεκτείνονται. Απο ότι φαίνεται θα γίνεται ακριβώς αυτό που κριτίκαραν οι αντίπαλοι της παγκοσμιοποίησης: μετά το γενικό σοκ, συνεχίζεται στις αγορές η ίδια νοοτροπία του παγκόσμιου "καζίνου". Ζημιές κοινωνικοποιούνται, κέρδη ιδιωτικοποιούνται. Θα έχουμε δηλαδή μια junkie-οικονομία (όλο και μεγαλύτερη "δόση" χρήματος από τις Κ. Τράπεζες) και μια παγκόσμια κοινωνία που μπορεί να εξελιχθεί σε τεχνοφασιστική αντιμετωπίζοντας τα συμπτώματα των επερχόμενων μελλοντικών κρίσεων με έκτακτα μέτρα. Οι ΗΠΑ θα σώζουν τη Wall Street και την αυτοκινητοβιομηχανία της, αλλά θα ξεχνούν τις φτωχογειτονιές τους. Η Ε.Ε. στη προσπάθειά της να σταθεροποιηθεί θα χάνει απο τα μάτια της το περιβάλλον και τη κλιματική αλλαγή καθώς και την κτυπημένη απο την πείνα Αφρική.
Γι αυτό τέτοια κράτη και μια τέτοιες οικονομίες-κοινωνίες δεν θα έχουν τη συναίνεση της νέας γενιάς και θα βρίσκονται συνεχώς σε κρίση, ενώ οι κυβερνήσεις, μάλλον δεν θα καταφέρνουν να λύνουν στο τέλος τα οικονομικά προβλήματα και θα ματαιοπονούν, είτε με τις "χρηματικές ενέσεις", είτε με τα "αναπτυξιακά" προγράμματα. Το ίδιο και η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, η ΕΕ, οι G8, G20 κ.λ.π.
Υπάρχει βέβαια και μια άλλη προσπάθεια (από τη μεριά κυρίως των εκφραστών της μεσαίας τάξης) να διαμορφωθεί μια διέξοδος προς τη κατεύθυνση της επιστροφής στη παλιά Σοσιαλδημοκρατία και το κράτος της οικονομικής και περιβαλλοντικής πρόνοιας (Σκανδιναβοποίηση του κόσμου έχει ονομασθεί αυτό το σενάριο. Ο Γιώργος Παπανδρέου π.χ. θέλει την Ελλάδα «Δανία του Νότου» ή ο Ομπάμα θα εισάγει τη σοσιαλδημοκρατία στις ΗΠΑ). Αυτή η κατεύθυνση έχει μικρή πιθανότητα να επικρατήσει, γιατί είναι αδύνατη πια η ρύθμιση και ο έλεγχος της οικονομίας και του περιβάλλοντος από τα κράτη.
Ο καπιταλισμός λοιπόν, στη μορφή που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια του «τουρμποκαπιταλισμού», θα βρίσκεται μπροστά σε μεγάλες κρίσεις, που μπορεί να μετατραπούν και σε συστημικές, αν χάσει τη συναίνεση που είχε εξασφαλίσει μέχρι τώρα από τη μεσαία τάξη και την εξειδικευμένη ελίτ της εργατικής τάξης στις χώρες του κέντρου.
Όμως και αυτό να μη συμβεί, και κατά κάποιο τρόπο να ξεπεράσει τη παρούσα και τις μελλοντικές οικονομικές κρίσεις, αν τα "υποζύγια"που θα τις υφίστανται στο έπακρο δεν αντιδράσουν μαζικά, έχει μπροστά του να αντιμετωπίσει την οικολογική κρίση. Την κατάρρευση του περιβάλλοντος και της βιόσφαιρας, την έλλειψη και το πεπερασμένο των ενεργειακών-φυσικών πόρων, τη βιολογική κατάρρευση αλλά και τον υπερπληθυσμό της ίδιας της ανθρωπότητας, την εξαφάνιση των άλλων ειδών κ.λ.π. Και αυτή η κρίση δεν είναι μακρυά.

Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ(από το BiotechWatch.gr)

Η μικρής κλίμακας αειφορική γεωργία για τοπική κατανάλωση διαδραματίζει ήδη σημαντικό ρόλο και μας επιτρέπει να ζήσουμε σε μια βιώσιμη κοινωνία. Η Αειφορική τοπική παραγωγή τροφίμων χρησιμοποιεί λιγότερη ενέργεια, καταργεί την εξάρτηση από τις εισαγωγές ζωοτροφών και κρατά τον άνθρακα στο έδαφος, ενώ αυξάνει τη βιοποικιλότητα. Οι τοπικοί σπόροι είναι περισσότερο ευπροσάρμοστοι στις αλλαγές τους κλίματος οι οποίες ήδη μας επηρεάζουν.
Η μικρής κλίμακας γεωργία μπορεί μόνο να συμβάλει θετικά στην ισορροπία του άνθρακα στον πλανήτη, δίνει επίσης απασχόληση σε 2,8 δισ. ανθρώπων - γυναικών και ανδρών - σε όλο τον κόσμο και εξακολουθεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για την καταπολέμηση της πείνας, του υποσιτισμού και την τρέχουσας κρίσης των τροφίμων. Αν οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε γη, νερό, εκπαίδευση και υγεία και υποστηρίζονται από πολιτικές διατροφικής αυτάρκειας μπορούν να συνεχίσουν να θρέφουν τον κόσμο και να προστατεύουν τον πλανήτη.
Λέμε αρκετά! Οι αγρότες, ακτιβιστές, αγρότες χωρίς γη και νέοι από όλο τον κόσμο είναι έτοιμοι να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές, και να παρέχουν υγιεινή, τοπικά παραγόμενη τροφή για τις κοινωνίες μας, να προστατέψουν την βιοποικιλότητα και να δημιουργήσουν ένα πραγματικά βιώσιμο μέλλον.
Θα είμαστε παρόντες στην Κοπεγχάγη, απαιτώντας ότι οι πραγματικές λύσεις που εκπροσωπούμε θα αναγνωρίζονται ως το μέλλον - και ότι το βιομηχανικό, αγρο-εξαγωγικό μοντέλο του διατροφικού μας συστήματος θα αναγνωριστεί ως ένα λάθος του παρελθόντος.
Απαιτούμε:
o Ένα τέλος στις ψευδείς επιχειρηματικές λύσεις της UNFCCC και του αγρο-βιομηχανικού εξαγωγικού συστήματος που υποστηρίζει.
o Καθόλου αντισταθμιστικά οφέλη από τη γεωργία - μην αφήνετε την βιομηχανία να κάνει χρήση της γεωργικής γης ως δικαιολογία για να συνεχίσει να ρυπαίνει.
o Μια επείγουσα μετάβαση από την καπιταλιστική παγκόσμια οικονομία προς μια ανθρωποκεντρική οικονομία όπου η γεωργία των μικρών αγροτών και των τοπικών συστημάτων παραγωγής τροφίμων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
o Το τέλος της σπατάλης των τροφίμων και της υπερκατανάλωσης.
o Γη για τους αγρότες που δεν έχουν! Υποστήριξη της πρόσβαση των αγροτών σε γη.
o Υποστήριξη των αγροκτημάτων μικρής κλίμακας και της διατροφικής αυτάρκειας ώστε να δροσίσει η Γη.
o Αειφορική γεωργία και υγιεινά τρόφιμα για όλους!


Το παρών κάλεσμα για δράση έχει υπογραφεί μέχρι στιγμής από τις ακόλουθες οργανώσεις και ομάδες:
A SEED Ευρώπη (Κάτω Χώρες) , GAPS (Gardening And Permaculture Society Manchester) (UK), La Via Campesina (Διεθνή) , Nandu Arbeitsgruppe Klima (Γερμανία), NOAH (Δανία), Reclaim the Fields (International), Urban Food Growers’ Network (H.B.), Velt (Βέλγιο), Voedselteams (Βέλγιο), Wervel (Βέλγιο)

Φώτης Τερζάκης: Αποανάπτυξη, και η ηθικοπολιτική διάσταση(αναδημοσίευση από το http://dmw-poetrybar.blogspot.com/)

Το στοίχημα της επιβίωσης του πλανήτη είναι όντως το στοίχημα της αποανάπτυξης. Για να γίνει αυτό πλήρως κατανοητό πρέπει να προσανατολιστούμε σε μία ποιοτική έννοια του πλούτου, δηλαδή μη οικονομική, και να δούμε κατάματα την αντίστροφη αναλογία που συνδέει τις δύο έννοιες: οικονομική ανάπτυξη σημαίνει κοινωνική/περιβαλλοντική αποπτώχευση, ο κοινωνικός/περιβαλλοντικός πλούτος απαιτεί τη συρρίκνωση της οικονομίας. Δεν πρόκειται καν για μια «ηθική οικονομία» (τύπου Αμάρτια Σεν), διότι η αυτονόμηση της οικονομίας ακυρώνει αυτομάτως οιαδήποτε ηθική και πολιτική σημασία (πρακτικώς αλληλένδετες). Δεν είναι χωρίς σημασία το ότι η μεγάλη σκέψη του παρελθόντος, από τον Αριστοτέλη ως τον Καντ και τον Χέγκελ, δεν αναγνώριζε κανέναν ανεξάρτητο οικονομικό τομέα, του οποίου τις δραστηριότητες υπήγε κανονικά στην ηθικοπρακτική σφαίρα• μία στιγμή αργότερα, μετά τη θριαμβική ανάδυση της «οικονομίας» μέσ’ από τις δραστηριότητες της κεφαλαιοκρατικής τάξης η οποία μετέτρεψε την αποικιακή εκμετάλλευση σε βιομηχανική επανάσταση, ο σημαντικότερος κληρονόμος αυτών των στοχαστών, ο Μαρξ, πάσχισε να καταδείξει το ιδεολογικό ψεύδος που κρύβεται μέσα στις έννοιες της νέας οικονομικής επιστήμης.
Μπορούμε ακόμα και να βρούμε το σπέρμα της κριτικής του Μαρξ μέσα στις «οικονομικές» παρατηρήσεις του Αριστοτέλη, ο οποίος διέβλεψε νωρίς τους κινδύνους που κρύβονται στην αυτονόμηση της παραγωγής-προς-ανταλλαγή (δηλαδή, σαν να λέμε, της ανταλλακτικής αξίας) από την αυτοπαραγωγή (την αξία χρήσης, αντίστοιχα).Η έννοια της πράξεως στον Αριστοτέλη διαφύλασσε τη συνοχή του πεδίου που λέμε ηθικοπρακτικό, και αυτό περιελάμβανε τρεις αδιαχώριστες λειτουργίες: την παραγωγή των αναγκαίων για την επιβίωση του οίκου (οικονομία), την ελεύθερη διαβούλευση των εκπροσώπων των οίκων που απαρτίζουν την πόλιν (πολιτική) και τη διαρκή ερωτηματοθεσία περί του ήθους, δηλαδή του έλλογου πράττειν μέσα στις έτσι συγκροτούμενες ανθρώπινες συλλογικότητες (ηθική). Την κορυφαία επανεπεξεργασία της ηθικοπρακτικής σφαίρας στη νεώτερη εποχή χρωστάμε αναμφίβολα στον Ιμμάνουελ Καντ ––Κριτική του Πρακτικού Λόγου–– που ακόμα γίνεται αδιερώτητα δεκτή ως πηγή κάθε άξιας του ονόματός της ηθικής νομοθεσίας. Δεν σκεφτόμαστε όμως να αναζητήσουμε τις αρχές των οικονομικών μας συμπεριφορών εκεί. Γιατί; Διότι βεβαίως έχει γίνει υπόρρητα δεκτή η αυτονομία του οικονομικού πεδίου και των αρχών του. Εκείνο που συνήθως παραβλέπεται, όμως, είναι ότι η ηθική νομοθεσία του Καντ και η αρχή της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας δεν είναι δύο ανεξάρτητα πράγματα: αντιβαίνουν ευθέως το ένα στο άλλο, και αν δεχθούμε το ένα από τα δύο οφείλουμε να απορρίψουμε πλήρως το άλλο. Θυμίζω μόνον ότι το θεμέλιο της ηθικής στον Καντ απορρέει από την αυτονομοθετική ικανότητα του Λόγου, η οποία αποκρυσταλλώνεται σε μιαν a priori κατηγορική προσταγή. Ο Καντ μας δίνει τρεις εναλλακτικές (και συμπληρωματικές) διατυπώσεις της: 1) Πράττε έτσι ώστε η υποκειμενική αρχή της βουλήσεώς σου να μπορεί πάντοτε να ισχύει ταυτοχρόνως ως αρχή μιας καθολικής νομοθεσίας. 2) Πράττε έτσι ώστε ο υποκειμενικός νόμος της πράξης σου να ισχύει ως καθολικός νόμος της ηθικής φύσης. 3) Πράττε έτσι ώστε, στο πρόσωπό σου όσο και στους άλλους, να μεταχειρίζεσαι την ανθρώπινη φύση ως αυτοσκοπό, ποτέ ως μέσον (υπογράμμιση δική μου).
Δεν θα συζητήσω εδώ βέβαια τα ευρύτερα προβλήματα της καντιανής ηθικής νομοθεσίας. Περιορίζομαι αποκλειστικά στην τρίτη διατύπωση της κατηγορικής προσταγής, η οποία μου φαίνεται μάλιστα ως γενετική ρίζα των προηγούμενων δύο. Σύμφωνα με το κριτήριο που προσάγει ο Καντ, ηθική δεν μπορεί να λογίζεται καμία πράξη εφόσον καθιστά ένα ανθρώπινο πρόσωπο μέσον προς οιονδήποτε ιδιοτελή σκοπό: η εργαλειοποίηση του ανθρώπινου όντος, η χρήση του ως εάν ήταν πράγμα, είναι από ηθική σκοπιά εντελώς απαγορευμένη – επειδή υποβιβάζει την ανθρώπινη υπόσταση γενικά, στο πρόσωπο εκείνου που υφίσταται τον υποβιβασμό αλλά όχι λιγότερο και στο πρόσωπο αυτού ο οποίος τον διενεργεί, στερώντας της εκείνη την αυτονομοθετική ελευθερία χωρίς την οποία η ίδια η ηθική σφαίρα δεν μπορεί να συσταθεί (δηλαδή, δεν έχει κανένα νόημα). Με άλλα λόγια, η πραγμοποίηση (Verdinglichung στον Μαρξ) είναι μια διαδικασία που επεκτείνεται μολυσματικά σε ολόκληρο το πεδίο των κοινωνικών σχέσεων, εγκλωβίζοντας στην απανθρωποποιητική λογική της τόσο τους δρώντες όσο και τους κατ’ αρχάς υφιστάμενους τη δράση τους. Και θέλω αμέσως να εξαγάγω τις επιπτώσεις αυτής της διατύπωσης στα πεδία της πολιτικής και της παραγωγικής δραστηριότητας. Στο πολιτικό πεδίο, θα λέγαμε, ο πολίτης απαγορεύεται να γίνεται αντιληπτός ως υπήκοος, δηλαδή αντικείμενο μιας εξωτερικής νομοθεσίας, αλλά ως πηγή νομοθεσίας ο ίδιος μέσ’ από καθολική συμμετοχική διαβούλευση• στο πεδίο της παραγωγής, ο παραγωγός απαγορεύεται να γίνεται αντιληπτός ως πράγμα, δηλαδή μετρήσιμη εργασιακή δύναμη η οποία αγοράζεται και μεταπωλείται, αλλά ως δημιουργός αξίας ο ίδιος υποκείμενης στους δικούς του αυτόνομα επιλεγμένους σκοπούς.
Έτσι διαβασμένη, η καντιανή ηθική νομοθεσία μπορεί να προσαχθεί ως αμετάκλητη απονομιμοποίηση τόσο των σύγχρονων μορφών κράτους όσο και του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής εν γένει. Τίποτα λιγότερο δεν αρκεί, πιστεύω, για τη διάσωση της ανθρωπότητας σήμερα.

Τετάρτη 13 Ιανουαρίου 2010

Κλιματική αλλαγή και Γεωργία (Β)

4)Γεωργία –τρόφιμα-διοξείδιο άνθρακα:
Ας εξετάσουμε, σε παγκόσμιο επίπεδο, το ρόλο της γεωργίας και των συστημάτων διατροφής, από άποψη συμμετοχής τόσο στη κλιματική κρίση, όσο και ενδεχομένως στην προσπάθεια για την επίλυσή της.
Η σχέση μεταξύ του βιομηχανικού συστήματος τροφίμων και της υπερθέρμανσης του πλανήτη δεν φαίνεται συχνά να είναι άμεση, λόγω κυρίως του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται τα στατιστικά στοιχεία. Μερικά από τα συμπεράσματά μας μπορεί να είναι έκπληξη.
Είναι σαφές ότι με την επικράτηση της βιομηχανικής γεωργίας και την απομάκρυνση από τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας η σύγχρονη παραγωγή τροφίμων έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία για τις κλιματικές αλλαγές. Έχει υπολογισθεί ότι η εκτεταμένη χρήση χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, η επέκταση της βιομηχανίας κρέατος με επακόλουθο τη καταστροφή των σαβάνων και των δασών του πλανήτη για να αυξηθούν τα βασικά γεωργικά προϊόντα, είναι από κοινού υπεύθυνες για το ένα τρίτο περίπου των αερίων του θερμοκηπίου, που προκαλούν παγκόσμια αλλαγή του κλίματος. Όταν προσθέσουμε σε αυτό το ποσό της ενέργειας από ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία των γεωργικών προϊόντων, για τη ψύξη τους, για τη συσκευασία, για τη μεταφορά τους σε όλο τον κόσμο και στη συνέχεια για τη διανομή τους σε σούπερ-μάρκετ, ο ρόλος της βιομηχανίας τροφίμων στη δημιουργία της κρίσης αυξάνει σημαντικά. Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων μπορεί να είναι υπεύθυνο για το μισό περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο.
Ακόμα πιο πέρα: η βιομηχανική γεωργία, μέσω της εξάρτησής της από χημικά λιπάσματα και με μια λογική έλλειψης σεβασμού προς τη γονιμότητα του εδάφους, έχει οδηγήσει και στη μαζική απώλεια οργανικών υλών από το έδαφος. Μεγάλο μέρος αυτής της απώλειας οργανικής ύλης(SOM) έχει καταλήξει στην ατμόσφαιρα. Εμπειρογνώμονες σε θέματα εδάφους και οι αγρότες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι τα χημικά λιπάσματα καταστρέφουν τη γονιμότητα του εδάφους με την καταστροφή των οργανικών υλών. Με τη χρήση χημικών λιπασμάτων, διαλυτά θρεπτικά στοιχεία καθίστανται αμέσως διαθέσιμα σε τεράστια ποσά, προκαλώντας μεγάλη αύξηση της μικροβιακής δραστηριότητας. Αυτή η αυξημένη μικροβιακή δραστηριότητα, με τη σειρά της, επιταχύνει την αποσύνθεση της οργανικής ύλης, που καταναλώνεται με μεγάλη ταχύτητα και έτσι το CO2 που απελευθερώνεται καταλήγει γρήγορα στην ατμόσφαιρα. Όταν τα θρεπτικά συστατικά από τα λιπάσματα δεν επαρκούν, οι περισσότεροι μικροοργανισμοί πεθαίνουν, και το έδαφος μένει με λιγότερη οργανική ύλη. Δεδομένου ότι η διαδικασία αυτή συνεχίζεται εδώ και πολύ καιρό, και ενισχύεται επίσης από το όργωμα, η οργανική ύλη του εδάφους εξαντλείται. Αυτό επιδεινώνεται επίσης από τη λογική της απόρριψης ή της καύσης των υπολειμμάτων των καλλιεργειών, που δεν ενσωματώνονται εκ νέου στο έδαφος. Ο τρόπος επομένως που η βιομηχανική γεωργία έχει επεξεργαστεί τα εδάφη από το 1960 και μετά, αποτέλεσε βασικό παράγοντα επίσης για τη σημερινή κρίση του κλίματος.
Κάποια χρήσιμα στοιχεία: Το 40% των εδαφών της Γης είναι καλλιεργήσιμα, εκ των οποίων το 1/3 χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζωοτροφών. Τα τελευταία 40 χρόνια, 130 εκατομμύρια στρέμματα γης -50% δάση- μετατρέπονται ετησίως σε αγροτικές εκτάσεις. Τα τελευταία 40 χρόνια η βιοποικιλότητα έχει μειωθεί κατά 30%, ενώ παράλληλα έχει καταστραφεί το 50% των τροπικών δασών, τα οποία και προσφέρουν τους απαραίτητους βιότοπους στο 50% και πλέον των γνωστών φυτών και ζώων. Από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση έως σήμερα, έχει μειωθεί κατά 40% η κάλυψη των εδαφών του πλανήτη με φυτά. Τον τελευταίο αιώνα έχει χαθεί το 50% των υδάτινων βιοτόπων μαζί με μεγάλο μέρος των ζωντανών οργανισμών που ζούσαν εκεί. Επιπλέον, περισσότερο από το 15% των φυσικών βοσκοτόπων, λόγω της υπερεκμετάλλευσης από αγροτικές εργασίες, διαβρώθηκαν και μετατράπηκαν σε άγονες περιοχές
Η βιομηχανική γεωργία συνέβαλε και με έναν άλλο τρόπο στην επιδείνωση της κρίσης. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, με τη μορφή «εξωτερικού κόστους»: τώρα πια γνωρίζουμε ότι τα φυτά απορροφούν 70-80 διαφορετικά ορυκτά από ένα υγιές έδαφος, ενώ τα περισσότερα χημικά λιπάσματα δεν προσθέτουν περισσότερο από μια χούφτα, κύρια άζωτο, φώσφορο και κάλιο, γνωστά από τα χημικά τους σύμβολα ΝΡΚ. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο μέσος όρος των επιπέδων των μετάλλων στα γεωργικά εδάφη έχει πέσει σε όλο τον κόσμο, με 72% στην Ευρώπη, 76% στην Ασία και 85% στη Βόρεια Αμερική Το επακόλουθο είναι ότι τα περισσότερα από τα τρόφιμα που τρώμε είναι ελλιπή σε μέταλλα. Η τροφή μας, είτε φυτική είτε ζωική, έχει χάσει το 20-60% των ανόργανων συστατικών της. Αυτό το γεγονός έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και έχουμε πολλές ασθένειες, πράγμα που με τη σειρά του κάνει αναγκαίο ένα ενεργοβόρο και με μεγάλη κατανάλωση ιατροφαρμακευτικό σύστημα, με τις αντίστοιχες αυξήσεις εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

5)Η ανάκτηση της οργανικής ύλης των εδαφών(SOM) μέρος της λύσης:
Τα εδάφη όμως, όπως είδαμε παραπάνω στον κύκλο του άνθρακα, μπορεί να αποτελέσουν μέρος της λύσης, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό, τι είναι ευρέως αναγνωρισμένο. Μια 10ετή μελέτη στο Ινστιτούτο Rodale της Πεννσυλβάνια των ΗΠΑ έδειξε ότι η χρήση κομπόστ σε συνδυασμό με εναλλαγή καλλιεργειών σε βιολογικά αγροσυστήματα μπορεί να οδηγήσει σε ενσωμάτωση του άνθρακα στο έδαφος σε αναλογία 910 κιλά / στρέμμα / έτος ( αντίθετα, σε αγροκτήματα που βασίζονται στο όργωμα και στα χημικά λιπάσματα, χάνονται σχεδόν 140 κιλά άνθρακα ανά εκτάριο ετησίως). Η ενσωμάτωση 910 κιλών άνθρακα σήμαινε επίσης λήψη 3185 κιλών διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα ανά στρέμμα το χρόνο(μεγάλη ικανότητα πρόσληψης και συγκράτησης λόγω της αυξημένης ποσότητας μικροοργανισμών) .
Αν δε γενικευόταν και η χρήση των Ενεργών Μικροοργανισμών(ΕΜ) στη γεωργία και ιδιαίτερα στη παρασκευή του κομπόστ από τα οργανικά υπολείμματα των αγροκτημάτων, αλλά και των κατοικημένων περιοχών(αναερόβια ζύμωση: μποκάσι), θα είχαμε δυνατότητα για ενσωμάτωση μεγαλύτερου ποσού οργανικής ύλης(SOM) στο έδαφος, γιατί οι αναγεννητικοί αυτοί ΕΜ δεν αποσυνθέτουν, αλλά ζυμώνουν και αναδομούν την οργανική ύλη, χωρίς απώλειες προς την ατμόσφαιρα. Έχει υπολογισθεί ότι, αν θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε και πάλι στα γεωργικά εδάφη του κόσμου την οργανική ύλη, που έχουμε ήδη χάσει, λόγω της βιομηχανικής γεωργίας, τότε τα εδάφη αυτά θα μπορούσαν να συλλάβουν τουλάχιστον το ένα τρίτο του πλεονάζοντος CO2 στην ατμόσφαιρα . Συνεχίζοντας την ανοικοδόμηση των εδαφών, σε περίπου 50 χρόνια, αυτά θα είχαν προσλάβει περίπου τα δύο τρίτα του πλεονάζοντος CO2 από την ατμόσφαιρα. Κατά τη διαδικασία αυτή, ενώ θα είχαμε υγιέστερο και πιο παραγωγικό έδαφος, ταυτόχρονα θα είχαμε απαλλαγεί : 1) από τη χρήση χημικών λιπασμάτων, τα οποία αποτελούν ένα άλλο γνωστό μεγάλο παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου και κατά τη παραγωγή τους και κατά τη χρήση τους . 2) από τα οργανικά απόβλητα των πόλεων τα οποία θα επέστρεφαν στα γεωργικά εδάφη και το μεθάνιο και οι εκπομπές CO2 από χώρους υγειονομικής ταφής και των λυμάτων (ισοδύναμο με 3,6% του συνόλου των σημερινών εκπομπών) θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά

6)Η αγροτική οικο-γεωργία σημαντικός παράγοντας αποτροπής της κλιματικής αλλαγής:
Η επιστροφή στην αγρο-οικολογική γεωργία σε μεγάλη κλίμακα θα μετρίαζε σε μεγάλο βαθμό τη σημερινή κρίση. Αν και μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά για να αποτραπούν περιβαλλοντικές ζημίες μεγάλης κλίμακας(ακόμα και αν δεν ξεπεραστεί το όριο των 2 βαθμών Κελσίου), μια τέτοια στρατηγική θα προσέφερε στον κόσμο μια διέξοδο από την κρίση. Η διεθνής οργάνωση των μικρών αγροτών Via Campesina πιστεύει ότι οι λύσεις για την τρέχουσα κρίση θα πρέπει να διαμορφωθούν από τις οργανωμένες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες θα αναπτύξουν τρόπους παραγωγής, κατανάλωσης και εμπορίου που θα στηρίζονται στη δικαιοσύνη, στην αλληλεγγύη και στις υγιείς κοινότητες. Η σημερινή στάνταρ τεχνολογία δε θα μας σώσει από την τρέχουσα παγκόσμια περιβαλλοντική και κοινωνική καταστροφή. Η αειφόρος, μικρής κλίμακας οικογενειακή γεωργία, είναι εντάσεως εργασίας και απαιτεί λίγα καύσιμα. Aυτή θα συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην «ψύξη» της γης.
Μια τέτοια ριζική αλλαγή των μεθόδων καλλιέργειας και εκτροφής καθώς και του τρόπου διατροφής μας θα απαιτήσει σαφώς θεμελιώδεις αλλαγές Οι τρέχουσες πολιτικές κατά των αγροτογεωργών, όπως οι νόμοι που ευνοούν την ιδιωτικοποίηση και την μονοπώληση των σπόρων και οι κανονισμοί για την προστασία των εταιρειών, οι οποίοι έχουν εξοντώσει τα παραδοσιακά συστήματα τροφίμων, θα έπρεπε να καταργηθούν. Οι υπάρχουσες τάσεις για αυξημένη συγκέντρωση της γης και για επέκταση της βιομηχανικής γεωργίας θα πρέπει να αντιστραφούν:
• Εκατομμύρια γεωργών - αγροτικών κοινοτήτων θα πρέπει να αποκτήσουν τη δυνατότητα να κάνουν τις απαραίτητες αμειψισπορές, να οργανώνουν την αγρανάπαυση και να δημιουργούν βοσκότοπους, ώστε να μπορούν να επιστρέφουν στο έδαφος πάνω από 7 δισεκατομμύρια τόνους οργανικής ουσίας κάθε χρόνο.
• Προώθηση υγιούς και βιώσιμης ενεργειακής πολιτικής. Αυτό περιλαμβάνει κατανάλωση λιγότερης ενέργειας, παραγωγή βιοαερίου και ηλιακής ενέργειας στα αγροκτήματα - και όχι σε μεγάλο βαθμό προώθηση της παραγωγής βιοντίζελ, όπως συμβαίνει σήμερα.
• Εφαρμογή γεωργικών και εμπορικών πολιτικών σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο για την υποστήριξη της τοπικής παραγωγής- διανομής-αγοράς-κατανάλωσης τροφίμων με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια. Αυτό περιλαμβάνει την απαγόρευση των επιδοτήσεων που οδηγούν σε ντάμπινγκ των φτηνών τροφίμων στις αγορές.
• «Από-ανάπτυξη» στη παραγωγή κρέατος για μια ζωο-εκτροφή στα πλαίσια ολοκληρωμένων αγροκτημάτων
• Εκπαίδευση αντίστοιχη των πολυλειτουργικών αγροτών και των νέων γενιών μέσα από την αντίστοιχη στροφή του εκπαιδευτικού συστήματος
• Τότε η κρίση του κλίματος έχει μια πιθανή λύση: το έδαφος
Όλα αυτά αποτελούν μια μεγάλη πολιτική πρόκληση. Μια τέτοια προσέγγιση, που βασίζεται σε δοκιμασμένες και ελεγμένες τεχνικές καλλιέργειας που αναπτύχθηκαν από αγροτικές κοινότητες επί χιλιετίες, θα παράγουν αποτελέσματα. Τα εμπόδια είναι πολιτικά, και όχι τεχνικά. Γιατί αντί να προωθείται αυτή η κατεύθυνση από τις πολιτικές, αντίθετα προωθείται πληθώρα νέων γενετικών τροποποιήσεων και τεχνικών διαδικασιών (όπως «κλίμα-ready" γενετικώς τροποποιημένες καλλιέργειες και εκτροφή γ.τ. αγελάδων για να παράγουν λιγότερο μεθάνιο ή πυρόλυση της βιομάζας- biochar) και αναπτύσσεται ένας αντίστοιχος τομέας επιχειρήσεων σαν απάντηση στην κρίση. Αυτές οι λεγόμενες λύσεις μπορούν να δημιουργήσουν πολύ περισσότερα προβλήματα από όσα λύνουν(βλέπε π.χ. το παράδειγμα της πυρηνικής τεχνολογίας ή των μεταλλαγμένων).
Ο χρόνος εξαντλείται, η διαδικασία επιταχύνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Η αλλαγή του κλίματος ήδη επηρεάζει σοβαρά 325 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο - με 315.000 να πεθαίνουν από την πείνα, την ασθένεια και τις καιρικές καταστροφές που προκαλούνται από την αλλαγή του κλίματος. Ο ετήσιος αριθμός των νεκρών θα μπορούσε να ανέβει σε μισό εκατομμύριο έως το 2030, με 10 % του παγκόσμιου πληθυσμού που πλήττεται σοβαρά. Ως συνέπεια του αυξημένου άγχους που προκαλείται από την κλιματική κρίση στα εδάφη, τα φυτά και τα ζώα, οι γεωργικές αποδόσεις αναμένεται να πέσουν, ιδίως στις θερμότερες χώρες του Νότου. Ένα τέτοιο σενάριο θα προκαλέσει αφάνταστη ταλαιπωρία σε δισεκατομμύρια των ανθρώπων. Είναι καιρός να γυρίσουμε σελίδα και να δημιουργήσουμε ένα υγιέστερο πλανήτη, με τη βελτίωση των εδαφών, με τη βιώσιμη γεωργική παραγωγή για περισσότερα και καλύτερα τρόφιμα, στηριζόμενοι στη δυναμική των αγροτικών κοινοτήτων, των κοινοτικών-δημοτικών δικτύων παραγωγής διανομής και κατανάλωσης, της μικρής κλίμακας τοπικής αγοράς. Στηριζόμενοι τελικά στο ξεπέρασμα του καπιταλισμού με τη στρατηγική της Τοπικοποίησης για την ανάπτυξη μιας αποκεντρωμένης, επανατοπικοποιημένης, οικολογικής και αυτοδιαχειριζόμενης κοινωνίας. Μόνο αυτή μπορεί να εξασφαλίσει την επιβίωση των επόμενων ανθρώπινων γενεών και της βιοποικιλότητας σε αυτόν τον πλανήτη. Αυτός ο στόχος θα εμπνεύσει την πλειοψηφία των ανθρώπων να δημιουργήσει ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα, τον πολιτισμό της απο-ανάπτυξης, της αυτοανάπτυξης και του ατομικού και συλλογικού αυτοκαθορισμού.

Δευτέρα 11 Ιανουαρίου 2010

Κλιματική αλλαγή και γεωργία (Α)

1)Η διάγνωση της Κοπεγχάγης („The Copenhagen Diagnosis“):
Στην κοινή ανακοίνωση των συγγραφέων της «διάγνωσης»( 26 επιστήμονες, οι περισσότεροι των οποίων ήταν και συγγραφείς της έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές του ΟΗΕ –IPCC- το 2007), το τελικό συμπέρασμα ήταν:
• οι παγετώνες της Γροιλανδίας όσο και της Ανταρκτικής χάνουν όλο και περισσότερη μάζα και συμβάλλουν στην άνοδο της στάθμης των θαλασσών.
• ο θαλάσσιος παγετώνας της Αρκτικής φθίνει σημαντικά γρηγορότερα από ότι προέβλεπαν τα μέχρι τώρα μοντέλα. Έτσι το λιώσιμο του πάγου τα καλοκαίρια των ετών 2007 έως 2009 ήταν κατά 40% περισσότερο από τη μέση τιμή των προσομοιώσεων της αναφοράς IPCC του 2007
• στα περασμένα 15 χρόνια η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε πάνω από πέντε εκατοστά. Κατά 80% ψηλότερα από την προσομοίωση του IPCC από το 2001, πράγμα που σημαίνει ότι μέχρι το 2100 θα μπορούσε να ανέβει πάνω από ένα μέτρο, μέχρι δύο μέτρα, πολύ περισσότερο από τις προβλέψεις του IPCC. Για τους επόμενους αιώνες θα πρέπει να αναμένεται μια άνοδος περισσότερων μέτρων
• το έτος 2008 οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από ορυκτές πηγές ήταν κατά 40% παραπάνω από τις εκπομπές του 1990. Ακόμα και αν δεν αυξηθούν στη συνέχεια οι εκπομπές, ήδη θα ξεπερνούσαμε στα επόμενα 20 χρόνια τα όρια που απαιτούνται ώστε να μην ανέβει η θερμοκρασία πάνω από δύο βαθμούς, που είχε μπει σαν στόχος
• συνολικές εκπομπές πρέπει , μετά το πολύ 5 έως 10 χρόνια( που θα φθάσουν στο μάξιμουμ), να αρχίζουν να μειώνονται γρήγορα και να γίνουν σχεδόν μηδενικές μέχρι το τέλος του αιώνα
• η σημερινή συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα με περίπου 387 μέρη όγκου στο εκατομμύριο (ppm), ήδη πάνω από την «ασφαλή» θεωρούμενη τιμή των 350 ppm, υπερβαίνει την τιμή εκατομμυρίων προηγούμενων χρόνων.
• μία αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από δύο βαθμούς θεωρείται «επικίνδυνη διαταραχή» του κλιματικού συστήματος, η οποία πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί.
• Για να μειώσουμε τον κίνδυνο απρόσμενων αλλαγών στο πλανητικό σύστημα και να συγκρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στο μάξιμουμ των δύο βαθμών, δεν θα πρέπει σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ 2010 και 2050 οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα να υπερβούν τους 750 γιγατόνους(Gt).
• Οι βιομηχανικές χώρες, που έχουν ήδη εκπέμψει το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό που τους αναλογεί, καλούνται να τις μειώσουν ριζικά στο άμεσο μέλλον.

2)Ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης:
Ας κάνουμε λοιπόν κάποιους απλούς υπολογισμούς: 750 γιγατόνοι=750.000.000.000 τόνοι
Για 40 χρόνια εκπομπές σημαίνει:750.000.000.000: 40=18.750.000.000 τόνοι
το χρόνο
Ο ανθρώπινος πληθυσμός το 2005 ήταν 6.500.000.000, το 2012 θα είναι 7.000.000.000, το 2050 προβλέπονται 9.000.000.000, άρα μπορούμε να πάρουμε ένα μέσο όρο 8.000.000.000 για το διάστημα 2010-2050.
Έτσι στην ουσία αντιστοιχούν στον καθένα το χρόνο: 18.750.000.000:8.000.000.000=2,3 τόνοι περίπου
Τα τελευταία χρόνια κάθε κάτοικος των ΗΠΑ εξέπεμπε 20 τόνους, της Γερμανίας 10 τόνους, της Κίνας 4,6 τόνους, του Μπαγκλαντές 0,3 τόνους και του Μαλί μόνο 50 κιλά. Εδώ έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα δικαιοσύνης. Κανένας δε μπορεί να απαιτήσει από τις υπανάπτυκτες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές για να μπορούμε στον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο να συνεχίζουμε(έστω και διαφοροποιημένα βέβαια μεταξύ φτωχών και πλούσιων), όπως μέχρι τώρα.
Για να φθάσουμε σε ετήσιες εκπομπές των 2 τόνων ανά κάτοικο στη δύση(πιο δίκαιο θα ήταν βέβαια να τις φθάσουμε ακόμα χαμηλότερα), θα πρέπει να υπάρξει μεγάλη «απο-ανάπτυξη» σε όλους σχεδόν τους μέχρι τώρα τομείς, εκτός από κείνους όπου θα έχουμε μηδενικές εκπομπές - ή αντίθετα- αρνητικές εκπομπές, με την έννοια ότι αποθηκεύουν την περίσσεια του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό θα απαιτούσε αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και διανομής σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ανάπτυξη, όχι με την έννοια της μεγέθυνσης, αλλά της ποιότητας και της επέκτασης θα μπορούμε να έχουμε σε τομείς, όπου αντί να έχουμε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, θα έχουμε ή μηδενικές ή απορρόφησή τους από την ατμόσφαιρα και «αποθήκευσή» τους σε αυτούς τους τομείς. «Απο-ανάπτυξη εδώ», λοιπόν, «συντήρηση εκεί», «ανάπτυξη πιο πέρα», αλλά σε καμία περίπτωση «ανάπτυξη ή θάνατος», που είναι το μότο του Τουρμποκαπιταλισμού . Για να δούμε πού μπορεί να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τον κύκλο του άνθρακα.
3)Ο κύκλος του άνθρακα:
Είναι ένας βιοχημικός κύκλος με τον οποίο το στοιχείο άνθρακας «κυκλοφορεί» ανάμεσα στη βιόσφαιρα, στη λιθόσφαιρα στην υδρόσφαιρα και στην ατμόσφαιρα του πλανήτη Γη.
Ο κύκλος έχει τέσσερις μεγάλες δεξαμενές άνθρακα, που επικοινωνούν μέσα από διάφορους δρόμους ανταλλαγής. Οι δεξαμενές αυτές είναι η ατμόσφαιρα(διοξείδιο, μεθάνιο, χλωροφθοράνθρακες), η βιόσφαιρα(περιέχει ζωντανή- νεκρή οργανική ύλη, μέρος της η βλάστηση), οι ωκεανοί (εμπεριέχουν διοξείδιο του άνθρακα και ζωντανή-νεκρή οργανική ύλη)και η λιθόσφαιρα(που περιέχει τα γνωστά μας ορυκτά καύσιμα, πετρέλαιο, λιθάνθρακα, λιγνίτης κ.λ.π)
• Στη φυσική κατάσταση δεν υπάρχει ανταλλαγή μεταξύ ατμόσφαιρας και λιθόσφαιρας. Η λιθόσφαιρα έγινε «αποθήκη» κατά την προϊστορική περίοδο της γης με γεωλογικές διεργασίες. Σαν ανθρωπότητα δεν μπορούμε να επιδράσουμε στην αποθήκευση του άνθρακα σε αυτή την δεξαμενή. Απλώς φροντίζουμε μέχρι τώρα να την «ξαλαφρώνουμε» αυτή την αποθήκη είτε άμεσα μέσω των καύσεων των ορυκτών καυσίμων και μεταφέροντας τον άνθρακα με τη μορφή εκπομπών διοξειδίου στην δεξαμενή της ατμόσφαιρας, είτε έμμεσα μέσω της υπερθέρμανσης των παγωμένων ωκεανών- παγωμένης τούντρας και της απελευθέρωσης έτσι του αποθηκευμένου εκεί μεθανίου. Εδώ θα πρέπει να σταματήσουμε να το κάνουμε αυτό, όσο γίνεται γρηγορότερα.
• Η ανταλλαγή μεταξύ ατμόσφαιρας και ωκεανών βοηθά στην ελάττωση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε αέρια θερμοκηπίου, όμως είναι μια διαδικασία που γίνεται κατά την πάροδο αιώνων και όχι μικρο-μεσοπρόθεσμα. Εξάλλου η ανταλλαγή γίνεται με τα επιφανειακά νερά, τα οποία σήμερα θερμαίνονται λόγω αύξησης θερμοκρασίας και εξατμίζονται, ενώ τα κατακόρυφα θαλάσσια ρεύματα που εξασφάλιζαν την ανταλλαγή επιφανειακών και βαθιών νερών υποχωρούν. Έτσι η «αποθήκη» των ωκεανών δεν έχει άμεση θετική συμβολή στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών. Από την άλλη, τυχόν δυνατή ανθρώπινη δράση για θετική επίδραση σ’ αυτό το ισοζύγιο είναι προβληματική, γιατί πρόκειται για χαοτικό μεγασύστημα και δεν θα είμαστε σίγουροι για οποιοδήποτε αποτέλεσμα.
• Μας μένει η ανταλλαγή μεταξύ ατμόσφαιρας και βιόσφαιρας. Ο άνθρακας αποσπάται από την ατμόσφαιρα βασικά μέσω της φωτοσύνθεσης στα φύλλα, κατά την οποία τα φυτά μετατρέπουν το ατμοσφαιρικό CO2 σε υδατάνθρακες(μεγαλύτερη ποσότητα από τα νεαρά φυτά) . Η βλάστηση λοιπόν είναι καταρχήν αυτή που ρυθμίζει το ισοζύγιο ατμόσφαιρας -βιόσφαιρας και στη συνέχεια έχουμε τις επίγειες διεργασίες-ανταλλαγές με την υπόλοιπη βιομάζα και το ίδιο το έδαφος. Από το συνολικό ποσό του οργανικού άνθρακα που παράγεται από τη φωτοσύνθεση το μισό περίπου καταναλώνεται από τα φυτά κατά την αυτοτροφική αναπνοή(οπότε έχουμε επιστροφή του άνθρακα στην ατμόσφαιρα με τη μορφή CO2: εξώθερμη αντίδραση με τη διάσπαση της γλυκόζης σε CO2 και σε Η20). Από το υπόλοιπο που παραμένει και αποθηκεύεται στη φυτική μάζα, ένα μέρος καταναλώνεται από τα ζώα και τον άνθρωπο (από το οποίο πάλι ένα μέρος παίρνει το δρόμο για την ατμόσφαιρα μέσω της ετερότροφης αναπνοής). Ένα άλλο μέρος επιστρέφει στην ατμόσφαιρα μέσω της αποψίλωσης και καύσης-πυρκαγιών της φυτικής βιομάζας(αλλά και άλλων οργανικών ουσιών) από τον άνθρωπο και ένα μέρος μετά τη γήρανση των φυτών καταλήγει στο έδαφος, στη λεγόμενη δεξαμενή «συντριμμιών» του άνθρακα. Ένα μέρος αυτών των «συντριμμιών» καθώς και της υπόλοιπης νεκρής βιομάζας(οργανική ύλη στο έδαφος) αποσυντίθεται από τους μικροοργανισμούς του εδάφους, οι οποίοι διασπούν τις ανθρακικές ενώσεις των νεκρών οργανισμών και μετατρέπουν τον άνθρακα σε CO2 (αερόβια) ή σε μεθάνιο (αναερόβια) και έτσι έχουμε επιστροφή του στην ατμόσφαιρα. Ένα άλλο μέρος όμως μετατρέπεται στον εδαφολογικό άνθρακα, που αποσυντίθεται πολύ πιο αργά. Ο εδαφολογικός άνθρακας μαζί με το κάρβουνο των πυρκαγιών αποτελούν τη δεξαμενή του αδρανή άνθρακα. Ο συνολικός άνθρακας του εδάφους είναι πολλαπλάσιος αυτού της βλάστησης.
Τα επίγεια οικοσυστήματα αποτελούν δεξαμενές άνθρακα (με νεώτερους υπολογισμούς θεωρείται ότι στα δάση μόνο «σταθμεύουν» περίπου 800 GT, περισσότερο και από την ατμόσφαιρα).Οι βιολογικές διεργασίες μπορούν να επηρεάσουν το ποσό του άνθρακα σε αυτές τις δεξαμενές, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενώ ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να παρέμβει και άμεσα για αύξηση του αποθηκευμένου άνθρακα σε αυτές.
Έτσι το Τροπικό δάσος αποθηκεύει 906 γραμ./μ2.έτος, τα Υπόλοιπα δάση 630, οι Σαβάνες 354, τα Έλη 1350, οι Καλλιέργειες 293, Λοιπά είδη(τούντρες…)31, η Θάλασσα 69 γραμ./μ2.έτος
Για τα δάση και ιδίως τα τροπικά έχουν γραφεί πολλά. Η αποψίλωση και οι πυρκαγιές συμμετέχουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 18%(στοιχεία του 2000, εντωμεταξύ έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό οι πυρκαγιές, ιδίως στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη). Αν σταματούσαν θα είχαμε μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τις κλιματικές αλλαγές. Για να σταματήσουν όμως πρέπει να υπάρξει «αποανάπτυξη» στον τομέα του εμπορίου του ξύλου, ιδίως του τροπικού και να σταματήσει η αλλαγή χρήσης της γης(οικοπεδοποίηση), ώστε να μην έχουμε πυρκαγιές από ανθρωπογενείς αιτίες. Ανάπτυξη θα πρέπει να έχουμε σε δραστηριότητες που υποβοηθούν την αποθήκευση του CO2 στην άγρια βλάστηση με επιστροφή εκτάσεων στην άγρια φύση, με αποκατάσταση των ερημοποιημένων εκτάσεων μέσω αναβλάστησης(π.χ. φυσική σπορά σβώλων), με σωστή διαχείριση των δασών(ώστε να μην έχουμε εύκολα πυρκαγιές από φυσικές αιτίες) και φύτευση νέων εγκλιματισμένων δένδρων(τα νέα δένδρα απορροφούν πάντα περισσότερο CO2 από τα παλιά) κ.λ.π.
Βλέπουμε ότι τα έλη μπορούν να απορροφήσουν κάθε χρόνο υπερδιπλάσια ποσότητα CO2 από ότι τα δάση στα μεσαία πλάτη, αλλά πολύ περισσότερο και από τα τροπικά. Μέχρι τώρα κάναμε αποξήρανσή τους υπέρ των καλλιεργειών και της υγείας υποτίθεται. Από δω και πέρα πρέπει να αποκαταστήσουμε ξανά τις ελώδεις εκτάσεις, αν όχι να τις επεκτείνουμε. Θα είναι ο πιο εύκολος και πιο οικονομικός τρόπος για απορρόφηση του παραπανήσιου CO2 από την ατμόσφαιρα.
Όμως οι καλλιέργειες και η παραγωγή τροφίμων θα είναι ο κατεξοχήν τομέας, όπου θα πρέπει να γίνουν μεγάλες αλλαγές.

Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2010

Η κατεύθυνση της Τοπικοποίησης

Στόχος η αποκεντρωμένη, τοπικοποιημένη κοινωνία που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και θα στηρίζεται στην άμεση δημοκρατία και στον συνομοσπονδιακό κοινοτισμό(ομοσπονδίες δήμων-συνομοσπονδίες περιφερειών-ομοσπονδίες εθνών ).

Η τοπικοποίηση προτείνεται ως νέος δρόμος προς την κοινωνική, οικολογική και πολιτισμική συνθετότητα και πολυμορφία, σε αντιπαραβολή προς τον παγκόσμιο καπιταλισμό, που τείνει προς την ισοπέδωση και τη μονομερή ανάπτυξη, παραγκωνίζοντας ιδιαιτερότητες ιστορικές και πολιτισμικές, καθώς και άλλους τρόπους κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης και συμβίωσης. Η τοπικοποίηση ανάγει τις ρίζες της και τις αξίες της στους προ-σωκρατικούς, στην Πολιτεία του Πλάτωνα, την αθηναϊκή δημοκρατία, τον πρωτοχριστιανισμό, ενώ παράλληλα συνδέεται με τις ιδέες και τις αρχές του σοσιαλισμού (ουμανιστικού, ελευθεριακού…), του κοινοτισμού, της ολιστικής οικολογίας και του ανατολικού τρόπου σκέψης. Ο νέος άνθρωπος, αντιμετωπίζεται ως ολότητα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων και των ευκαιριών της κοινότητας, συναισθάνεται και οριοθετεί την ελευθερία του μέσω της παιδείας και της συμμετοχής στα δημόσια πράγματα, βιώνει ουσιωδώς την έννοια του χρόνου ικανοποιώντας όχι μόνο τις υλικές, αλλά και τις πνευματικές και συναισθηματικές του ανάγκες, αποδέχεται το αναπόφευκτο του θανάτου κι έτσι ξεπερνώντας αυτό το θεμελιακό φόβο – κεντρικό ζήτημα όλων των θρησκειών - περνά από το στάδιο της επιβίωσης σε αυτό της ευζωίας, διεκδικώντας έναν ανθρώπινο, αυτοδύναμο ατομικό και δημόσιο χώρο, που διαμορφώνει και ελέγχει ο ίδιος.
Οι δομές της Τοπικοποίησης στήνονται στη βάση της μέριμνας για τον άνθρωπο και τη φύση/ περιβάλλον. Η τοπικοποίηση στο πεδίο της οικονομίας σημαίνει τοπική, μικρής κλίμακας παραγωγή και μικρομεσαία αγορά, παραγωγούς / καταναλωτές, αλλά, κυρίως, τη μεγαλύτερη δυνατή συλλογική ιδιοκτησία επιχειρήσεων, την αξιοποίηση τοπικών πρώτων υλών, πηγών ενέργειας και δυναμικού, τη σύζευξη πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, την επιδίωξη της ικανοποίησης από το προϊόν της εργασίας, που αναγνωρίζεται κοινωνικά και προέρχεται από τις γνώσεις και τις δεξιότητες του καθένα. Νοικοκυριά, συλλογικότητες, συνεταιρισμοί αποφασίζουν πώς και ποιοι πόροι θα αξιοποιηθούν, πώς θα κατανεμηθούν ορθολογικά, ποιες είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των οικονομικών δραστηριοτήτων της κοινότητας. Επειδή η ζωή τους και η εργασία τους θα συνδέονται άμεσα με τους τοπικούς πόρους, θα πρέπει να φροντίζουν για την ορθολογική διαχείρισή τους, ενσωματώνοντας έτσι την προστασία του περιβάλλοντος στην οικονομική δραστηριότητα και την καθημερινότητά τους. Ο κοινοτικός χαρακτήρας οργάνωσης της καθημερινής ζωής - με τη γειτονιά ως χώρο κοινών δραστηριοτήτων και συνευρέσεων/ επαφών - επιτρέπει τη κάλυψη των βασικών καθημερινών αναγκών και, παράλληλα, ευνοεί την κοινωνικότητα και την ψυχολογική/συναισθηματική στήριξη του ατόμου. Έτσι, δομούνται αποκεντρωμένες κοινότητες που συγκεντρώνουν στοιχεία αγροτικής και αστικής ζωής. Στο προτεινόμενο λοιπόν πρόταγμα, βασική πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική μονάδα αποτελεί η κοινότητα. Τη συνιστούν - στο πλαίσιο του δήμου - άτομα και νοικοκυριά, που γνωρίζονται μεταξύ τους, ανταλλάσσουν προϊόντα και υπηρεσίες, μοιράζονται κοινούς χώρους, αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα και λειτουργούν στη βάση της συνεργασίας, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης.
Η σημερινή κρίση του κομματικού συστήματος, της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, του εθνικού κράτους, του κοινωνικού κράτους επιτρέπουν τη διεκδίκηση ενός άλλου μοντέλου. Το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης μπορεί να συνεισφέρει προς αυτή την κατεύθυνση, μιας και συναντιέται με τις αρχές και τα αιτήματά του μοντέλου της τοπικοποίησης. Μένει να συναντήσει και να πείσει και τα «θύματα» αυτού του συστήματος: τους ανέργους, τους ημι- απασχολούμενους, τους νέους που βιώνουν την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια, τις γυναίκες που προσπαθούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σπιτιού, της εργασίας –συχνά ανασφάλιστη και υποαμειβόμενη – χωρίς τη συμπαράσταση ενός κράτους πρόνοιας, τους περιθωριοποιημένους των πόλεων, τους παραπαίοντες αγρότες, τους μικρομεσαίους, τους μετανάστες.
Κάτω από αυτές τις σημερινές συνθήκες, προτείνεται η τοπικοποίηση να περάσει μέσα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, εφόσον μεταφερθούν αρμοδιότητες, εξουσίες και πόροι από το κεντρικό κράτος. Στο χώρο της Τ.Α. η ιδέα της τοπικοποίησης μπορεί να στηριχθεί τόσο από τα κεντρικά κόμματα/οργανώσεις της αριστεράς, της οικολογίας, αντι-εξουσιαστικά σχήματα, ομάδες της αντι-παγκοσμιοποίησης, αλλά κυρίως από τοπικές ριζοσπαστικές - παρεμβατικές κινήσεις πολιτών, που θα επιδιώξουν, και μέσω των τοπικών εκλογών, τη συμμετοχή τους και γιατί όχι και την πλειοψηφία στην Τ.Α, ώστε να προωθήσουν προγράμματα τοπικοποίησης.
Σε πολιτικό επίπεδο, η δημοτική αυτό-διεύθυνση, που ορίζεται από τη συμμετοχή του πολίτη με όρους άμεσης δημοκρατίας συνιστά το πιο δύσκολο εγχείρημα της τοπικοποίησης. Η άμεση δημοκρατία στο πλαίσιο της κοινότητας, με αρχή τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση και την πλειοψηφία, βασίζεται στο συλλογικό πολίτη και τον ανακλητό εκπρόσωπο της κοινότητας και υλοποιείται με γενικές συνελεύσεις κατοίκων, κοινοτικά/συνοικιακά όργανα, επιτροπές που ορίζονται από τη συνέλευση. Συζητούνται τα προβλήματα και πρώτα επιλύονται αυτά που εξαρτώνται από τους πόρους και το δυναμικό της κοινότητας και για τα υπόλοιπα απευθύνονται σε εξωκοινοτικούς φορείς. Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός μπορεί να λειτουργήσει ως μια πρώτη απόπειρα συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και ως κίνητρο για να βγει ο σημερινός πολίτης από την αδιαφορία και να νιώσει ότι μπορεί να παρέμβει στο δημόσιο χώρο, αλλά και στη δική του ζωή. Έχει εφαρμοστεί στη Ν. Αμερική, όπως στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας, πόλη με 1.300.000 κατοίκους. Ορίζονται από τις γειτονιές εκπρόσωποι, που συμμετέχουν σε μια διευρυμένη συνέλευση, ενημερώνονται από τις δημοτικές αρχές, επιστρέφουν στις γειτονιές όπου τίθενται τα αιτήματα. Συγκεντρώσεις ανά τμήμα της πόλης εκλέγουν συμβούλους, οι οποίοι λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις των αρχών και τα αιτήματα της γειτονιάς αποφασίζουν τι θα προχωρήσει άμεσα.
Στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου παρατίθεται ένα λεπτομερές μεταβατικό πρόγραμμα τοπικής παρέμβασης.
-Στην οικονομία: αντίδραση στις ιδιωτικοποιήσεις δημοτικών λειτουργιών, στις απολύσεις, την ελαστική εργασία, την ημιαπασχόληση, διεκδίκηση πόρων κι εξουσιών από την κεντρική εξουσία με επιδίωξη την οικονομική αυτάρκεια, προϋπολογισμοί από συνοικιακές κι ευρύτερες συνελεύσεις, στήριξη της τοπικής παραγωγής-αγοράς έναντι των πολυκαταστημάτων, στελέχωση τοπικών υπηρεσιών για τον έλεγχο των προϊόντων στα ράφια, ενημέρωση καταναλωτών και αγροτών για τα γ.τ.π., άρνηση εισόδου τους στη γεωργία και την κατανάλωση, την ενίσχυση συνεταιριστικών πρωτοβουλιών. Ως προς την αγροτική παραγωγή, προτείνεται η ανάπτυξη πολυκαλλιέργειας – πολύ-δραστηριότητας, που προστατεύει από το οικονομικό ρίσκο με απευθείας διάθεση των προϊόντων από τον παραγωγό στον καταναλωτή στους χώρους παραγωγής τους, η δημιουργία ομάδων για εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των μεταφορών για τη βελτίωση του εισοδήματός των αγροτών, η στήριξη της βιολογικής, φυσικής, παραδοσιακής γεωργίας με αντίστοιχες ειδικότητες στα τοπικά Πανεπιστήμια και ΤΕΕ, δίκτυα προώθησης, πώλησης, μεταποίησης και ανταλλαγών. Επίσης, η Τ.Α. μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικές επιχειρήσεις - συνδυάζοντας την παροχή εργασίας σε ανέργους, την ειδικευμένη δημοτικών υπαλλήλων και την εθελοντική εργασία – π.χ. ανταλλαγή ή επαναχρησιμοποίηση επίπλων, ηλεκτρικών ειδών, ρούχων, φροντίδα παιδιών, κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων, συνεργεία άνεργων τεχνιτών κι επιστημόνων π.χ. οικοδόμων και αρχιτεκτόνων για την κατασκευή βιοκλιματικών κτιρίων, πράσινες ή ηλιακές στέγες, δημοτικές μονάδες παραγωγής και κατανάλωσης με έλεγχο και ιδιοκτησία συλλογική, πρόγραμμα κοινωνικών δαπανών π.χ. βασικό εισόδημα, ακόμα και πιστωτικές ενώσεις για την κάλυψη βασικών αναγκών.
-Στους τομείς της κατοικίας και της μετακίνησης ακολουθούνται δρόμοι οικολογικοί, με στόχο την αναβάθμιση και τον εξανθρωπισμό του αστικού περιβάλλοντος και της κατοικίας π.χ. χρήση ήπιων μορφών ενέργειας για οικιακή χρήση, περιορισμοί των αστικών ρύπων με κινητοποιήσεις των άμεσα θιγμένων από την επιβάρυνση, εκστρατείες για μείωση σκουπιδιών, ανακύκλωση…., βιολογικοί καθαρισμοί, μικρά βιολογικά αποχετευτικά συστήματα, προστασία των ποταμών μέσα στις πόλεις, παραλιών …
Η ποιοτική και υγιεινή διατροφή για όλους μπορεί να επιδιωχθεί με τη στήριξη τοπικών ποιοτικών προϊόντων και την απευθείας διάθεσή τους από τους παραγωγούς/ παραμερισμός μεσαζόντων, τη βιολογική γεωργία, αποφυγή προϊόντων μεγάλων εταιρειών και μονάδων, οικογενειακούς, συλλογικούς κήπους κ.α.
-Βασικές αρχές και στόχοι της εκπαίδευσης είναι να αξιοποιεί τις ικανότητες των εκπαιδευόμενων, να τους μαθαίνει να λειτουργούν κριτικά, συνθετικά, συλλογικά, ολιστικά μέσα από αυτό-διαχειριζόμενους θεσμούς, όπου οι συντελεστές της εκπαίδευσης συναποφασίζουν για το πρόγραμμα σπουδών και τη μορφή της εκπαίδευσης και όπου οι διδάσκοντες μαθαίνουν και ασκούν και άλλες δραστηριότητες, ερευνητικές, καλλιτεχνικές, πρακτικές, συγγραφικές κ.α.. Σε προγραμματικό επίπεδο, η χειραφετική εκπαίδευση εξασφαλίζεται μέσω της σύνδεσης σχολείου – τοπικής κοινωνίας / τοπικής γνώσης ….., μέσω της υλικοτεχνικής και αισθητικής αναβάθμισης των σχολείων, της ανάθεσης χώρων και αρμοδιοτήτων σε μαθητές π.χ. στέκι με παιχνίδια εντός του σχολείου, διαχείριση κυλικείου, εκπόνηση κι εφαρμογή Προϋπολογισμού από νέους άνω των 16 ετών, άμεση δημοκρατία στη λήψη αποφάσεων κ.α.
-Η τοπική κοινωνία οφείλει να ενισχύσει τη δημιουργία στις τέχνες, τον πολιτισμό, να στηρίζει συνεχώς την πνευματική ανάπτυξη των μελών της – βιβλιοθήκες, τράπεζες πληροφοριών, κέντρα αυτογνωσίας…- να προάγει την αλληλεγγύη, τον εθελοντισμό, την αντίληψη του κοινοτισμού μέσα από κοινόχρηστα π.χ. εργαστήρια για είδη οικοτεχνίας, τεχνικά εργαστήρια με κοινόχρηστα εργαλεία/ μηχανήματα, οινοποιεία, αυτό-διαχειριζόμενα ΜΜΕ..

Η Μετάβαση:

1. Δημιουργία συνειδητού μαζικού πολιτικού κινήματος με στόχους:

-Τη στροφή προς την Τοπικοποίηση και τη σταδιακή υλοποίηση των θεσμών της, που θα δίνουν και λύσεις άμεσες στα θύματα της παγκοσμιοποίησης.
-Την εγκαθίδρυση, στο μεταβατικό στάδιο, συνελεύσεων γειτονειών-κοινοτικών-δημοτικών-θεματικών-στους τόπους εργασίας και εκπαίδευσης
-Οικοκοινότητες και δίκτυα παραγωαναλωτών
-Οικολογικά βιώσιμες δημοτικές μονάδες παραγωγής και διανομής(κύτταρα για δημοτικό τομέα οικονομίας)
-Τοπικά συστήματα ανταλλαγών με εσωτερικό νόμισμα
-Δράση άμεση και αγώνας στους υπάρχοντες τοπικούς κύρια πολιτικούς, συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς θεσμούς για εφαρμογή της δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα

2. Ριζοσπαστικές Κινήσεις Πολιτών(του τύπου “άμεσης δημοκρατίας εν δράσει“):

-Συμμετέχουν ακτιβιστές/στριες του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, του οικολογικού, της αυτονομίας, του ελευθεριακού-αντιεξουσιαστικού, ελευθεριακού κομμουνισμού-σοσιαλισμού, του φεμινισμού κ.λ.π.
-Παρεμβαίνουν στους τοπικούς δήμους και βάσει προγράμματος δημιουργούν τα πρώτα κύτταρα αυτών των θεσμών
-Κατεβαίνουν στις τοπικές εκλογές για να πάρουν κάποια στιγμή την τοπική εξουσία
όταν γίνει αυτό σε κάποιους δήμους συνοποσπονδιούνται
-Δυαδική εξουσία. Όση μεγαλύτερη επιρροή τόσο λογότερη η πιθανότητα βίας

3. Κοινωνικές ομάδες:

-Τα θύματα: άνεργοι, περιστασιακά εργαζόμενοι, χαμιλόμισθοι, μικρομεσαίοι νέοι αγρότες, συνταξιούχοι της πείνας, μετανάστες
-Εργαζόμενοι που δεν τους εκφράζει η δουλειά τους και δεν αντέχουν την αποξένωση από αυτήν και την ιεραρχική δομή της
-Γυναίκες που επιζητούν την ισότητα στους χώρους εργασίας και το νοικοκυριό, τον αμοιβαίο σεβασμό, τη κοινή λήψη αποφάσεων και ευθυνών στην οικογένεια, τη συναισθηματική και σεξουαλική ισότητα κ.λ.π.
-Μειοψηφίες(φυλετικές, εθνοτικές, κοινωνικές) και „δεύτερης κατηγορίας πολίτες“
-Όλοι όσοι ανησυχούν για τη καταστροφή του περιβάλλοντος και έχουν οικολογικές ανησυχίες

Μελλοντικοί Θεσμοί:

1) Πολιτική άμεση δημοκρατια:
-Συνελεύσεις πολιτών σε επίπεδο τοπικό(κοινοτικές-δημοτικές)
-Συνελεύσεις εντολοδόχων(ανακλητών-εκ περιτροπής) σε περιφερειακό και οσπονδιακό επίπεδο
-Κοινότητες (γεωγραφικές ή γειτονιές πόλεων) π.χ. συνελεύσεις 250-1000 κατοίκων
-Δημος μέχρι 50.000 κατοίκων συνέλευση 200 εντολοδόχων(1 εντολοδόχος ανά 250 κατοίκους)
-Περφέρεια μέχρι 1.000.000 με συνέλευση 200 εντολοδόχων(1/5000), ομοσπονδία μέχρι 10.000.000 με συνέλευση 200 εντολοδόχων(1/δήμο).
-Αποφάσεις στη βάση δημοκρατικού ορθολογισμού(απαρτίες, ειδικές απαρτίες, πλειοψηφίες, ειδικές πλειοψηφίες κ.λ.π.).(Μπούκτσιν, Κομμουναλισμός)

2) Οικονομική δημοκρατία:
-Κοινοκτημοσύνη-δημοτική ιδιοκτησία, συλλογικός έλεγχος
-Αχρήματη ικανοποίηση βασικών-βιοτικών αναγκών(τροφή,στέγη,υγεία-περιβάλλον, εκπαίδευση) με ένα μίνιμουμ εργασίας, ελευθερία επιλογης για τις μη βασικές ανάγκες με επιπλέον εργασία και „τεχνητή“ αγορά μέσω „κουπονιών“.
-Αυτοδυναμία του δήμου(όχι οπωσδήποτε αυτάρκεια αλλά στήριξη κύρια στους δημοτικούς πόρους-ανταλλαγή μεταξύ αυτοδύναμων δήμων- συνομοσπονδιακή κατανομή αγαθών-υπηρεσιών κ.λ.π)
-Δημοκρατικός σχεδιασμός παραγωγής-κατανομής μέσω συνεχούς ανατροφοδότησης πληροφοριών μεταξύ δημοτικών συνελεύσεων-συνελεύσεων χώρων εργασίας.
-Συνομοσπονδιακά πλάνα για τομέα βασικών-δημοτικά πλάνα για τομέα μη βασικών κ.λ.π.(βιβλία Φωτόπουλου-περιεκτική δημοκρατία, Άλμπρεχτ-Πάρεκον)

3) Κοινωνική δημοκρατία:
-Αυτοδιεύθυνση στους χώρους εργασίας, νοικοκυριού, εκπαίδευσης, πολιτισμού.
-Ισοκατανομή ελεύθερου χρόνου
-Ενσωμάτωση του νοικοκυριού στις βασικές ανάγκες κ.λ.π.
-Οικοκοινότητες με τη μορφή διευρυμένης οικογένειας

4) Οικολογική δημοκρατία:
θα εξαρτηθεί από την ατομική-συλλογική οικολογική συνείδηση των πολιτών.

-Η μη κυριαρχία των αγορών, ο αντικαταναλωτισμός, η χειραφετιτική παιδεία, η αντιιεραρχία και ο τοπικιτιστικός χαρακτήρας πόρων-ανταλλαγών εχέγγυα για ισορροποιημένη ένταξη της κοινωνίας στη Βιόσφαιρα και το περιβάλλον.
-Χρήση ανανεώσιμων πόρων ανάλογα με ρυθμούς ανανέωσής τους-μη ανανεώσιμων ανάλογα με ρυθμό υποκατάστασής τους από ανανεώσιμους-επανάκτηση-επαναχρησιμοποίηση.
-Σεβασμός στη βιοποικιλότητα