Επιστροφή προς τα ... μπρος!

Επιστροφή προς τα ... μπρος!

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ
ΝΑ ΘΕΜΕΛΕΙΏΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΙΣΌΤΗΤΑΣ

Αποανάπτυξη-Τοπικοποίηση -Αυτονομία- Άμεση Δημοκρατία-Ομοσπονδιακός Κοινοτισμός

Τον Μάιο του 2020, μια ομάδα περισσότερων από 1.100 υποστηρικτών της «Αποανάπτυξης», υπέγραψε ένα μανιφέστο καλώντας τις κυβερνήσεις να αδράξουν την ευκαιρία και να στραφούν προς ένα «ριζικά διαφορετικό είδος κοινωνίας, αντί να προσπαθούν απεγνωσμένα να θέσουν ξανά σε λειτουργία την «καταστροφική ανάπτυξη». Η Συνδημία του κοροναϊού δείχνει ότι θα χρειασθεί να γίνουν μεγάλες αλλαγές, αν δεν θέλουμε να πάμε στην κατάρρευση! Ειδικά για την μετά-COVID Ελλάδα: Για να ξεφύγει η χώρα από τη μέγγενη των χρεών, από την φτωχοποίηση και το πολιτισμικό αδιέξοδο, καθώς και από την κατάθλιψη και την μεμψιμοιρία στην οποία έχει πέσει ο πληθυσμός της-ιδίως μετά το σοκ της πανδημίας και τον εγκλεισμό του στα σπίτια- θα χρειασθεί, μετά το πέρασμα της καταιγίδας, να αναπτερωθεί το ηθικό του μέσα από μια στροφή προς μια ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση . Εφαλτήρας μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας και στη συνέχεια ο μεταποιητικός ένδυσης- υπόδησης, ο ενεργειακός και ο ήπιος ποιοτικός τουρισμός να την συμπληρώσουν. Είναι μια εναλλακτική στη σημερινή κυρίαρχη κατεύθυνση, που δεν χρειάζονται κεφάλαια, ξένες επενδύσεις, χωροταξικά σχέδια, υπερτοπικές συγκεντρώσεις, μεγαλεπήβολα και εξουθενωτικά μεγέθη και ρυθμούς. Η κατεύθυνση της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης -Αυτονομίας- Άμεσης Δημοκρατίας-Ομοσπονδιακού Κοινοτισμού θα μπορούσε να είναι η διέξοδος για την χώρα, στην μετά-COVID εποχή!

Κυριακή 1 Ιουλίου 2012

Μια άλλη στάση ζωής(συνέχεια 8)

Επίλογος


Πρώτα τι θέλουμε, και μετά τι μπορούμε

Μια άλλη στάση ζωής εδώ και τώρα, η δημιουργία μιας άλλης πολιτικής, ο ριζικός και δημοκρατικός μετασχηματισμός της κοινωνίας, άλλοι, πολυφωνικοί, δρόμοι ζωής, άραγε όλα αυτά είναι δυνατά ή μήπως είναι ουτοπικά ;

Σε όσους επιμένουν να θέτουν το ερώτημα, θα ήθελα να πω φιλικά ότι τώρα καλούνται να απαντήσουν αυτοί σε ένα ερώτημα που προηγείται : μια άλλη στάση ζωής, μια άλλη πολιτική, άλλοι δρόμοι ζωής, όλα αυτά είναι επιθυμητά, ναι ή όχι ; Επιθυμητά πρώτα και κύρια από τους ίδιους. Για όλους τους υπόλοιπους, κανένας δεν μπορεί, ούτε νομιμοποιείται, να δώσει μια οριστική απάντηση. Η γραφή αυτού του κειμένου δεν απαντά εξ ονόματος κανενός, ούτε επιδιώκει να αλλάξει το παραμικρό χωρίς τη συγκατάθεση των ενδιαφερομένων - άλλωστε δεν το μπορεί. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα δέσμευση πολιτική, όχι ηθική ούτε ηθικολογική, για ιδέες και θέσεις που ευχαρίστως αποδέχονται, εκτός από την προφανή αποδοκιμασία ή επιδοκιμασία του καθενός, και τη δοκιμασία του χρόνου.

Μια άλλη πολιτική είναι σίγουρα εφικτή. Οι δύο προϋποθέσεις, που τέθηκαν σε τούτο το κείμενο : ρητή απόρριψη της καθεστηκυίας πολιτικής και σαφής τοποθέτηση κατά της υπάρχουσας κοινωνίας συνολικά, δεν είναι πολιτικά αδύνατο να πραγματοποιηθούν, και μάλιστα από σημαντικά τμήματα του πληθυσμού.

Για τη γενιά μας, άλλοι δρόμοι ζωής είναι τώρα κάτι πιο δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Καλούμαι να δώσω κάποιες εξηγήσεις για τη φράση αυτή.

Η καθόλα αποτυχημένη «γενιά του Πολυτεχνείου»

Με την έτσι και αλλιώς προβληματική έκφραση «η γενιά μας», εννοώ αυτή που ονομάστηκε «γενιά του Πολυτεχνείου», στην οποία τυχαίνει να ανήκω. Αυτήν είχα ιδιαίτερα στη σκέψη μου γράφοντας τούτο το κείμενο, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως «Ανοικτό γράμμα προς την καθόλα αποτυχημένη γενιά του Πολυτεχνείου». Η γενιά αυτή περιλαμβάνει κυρίως το φοιτητικό κοινό της δικτατορικής περιόδου, χοντρικά 1970-1974, και αυτό της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου. Όπως είναι γνωστό, ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της μεγάλης πλειοψηφίας αυτού του πιο μορφωμένου τμήματος της ελληνικής νεολαίας υπήρξε η έντονη πολιτικοποίηση και μάλιστα η ένταξη σε οργανώσεις της αριστεράς. Ο επιχειματολογημένος απολογισμός της συμβολής και της πορείας αυτής της γενιάς δεν μπορεί να γίνει εδώ. Ως προς τη συμβολή των φοιτητών της περιόδου 1970-1974, η γνώμη μου είναι ότι, από στενή πολιτική άποψη, πρέπει να τους αναγνωριστεί ρητά ο αποφασιστικός ρόλος που έπαιξαν στην ανατροπή της δικτατορίας.

Θα αναφέρω συνοπτικά πώς βλέπω τη σημερινή κατάληξη της «γενιάς μας», που αποτελεί πλέον ιθύνουσα τάξη, αναλαμβάνοντας το ρίσκο να θεωρηθεί η ετυμηγορία μου αυστηρή και να είναι δυσάρεστη. Δεν χρειάζεται να προσθέσω ότι μιλώ για τη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων, πράγμα που σημαίνει πως σίγουρα υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις. Η πικρή αλήθεια είναι ότι η γενιά μας απέτυχε σε όλους τους τομείς και σε όλα τα μέτωπα. Η ίδια η κατάσταση της σημερινής ελληνικής κοινωνίας δείχνει την αποτυχία τουλάχιστον στον πολιτικό τομέα• η γενιά μας δεν αντιστάθηκε όσο έπρεπε στην κατρακύλα της πολιτικής, ακόμα και αν δεν μπορούσε να προτείνει μια άλλη πολιτική. Αλλά η γενιά μας απέτυχε και στο πεδίο των προσωπικών σχέσεων, δεν επέδειξε και σε αυτόν τον τομέα πρωτοτυπία και επινοητικότητα, για να μην πω ότι αποδείχτηκε το ίδιο και περισσότερο συντηρητική από προηγούμενες και λιγότερο πολιτικοποιημένες γενιές. Η εκτίμηση ότι η γενιά μας απέτυχε καθόλα δεν είναι λοιπόν κυρίως πολιτική, με τη στενή έννοια του ρόλου που έπαιξαν οι επιφανείς ή οι αφανείς εκπρόσωποι της «γενιάς του Πολυτεχνείου» στην πολιτική ζωή της χώρας. Αποτελεί εκτίμηση της στάσης ζωής που τήρησε και των δρόμων ζωής που επέλεξε η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικοποιημένων, και υποτίθεται ριζοσπαστικοποιήμενων, νέων και φοιτητών των οργανώσεων της αριστεράς. Είναι σίγουρα εκτίμηση που εκκινά από τα δικά μου υποκειμενικά κριτήρια• εκκινά όμως και από το αμείλικτο αντικειμενικό ερώτημα : τι έγιναν οι ιδέες και τα ιδανικά που υποστήριζε αυτή η γενιά ; Γιατί αυτά τα ιδανικά δεν ενέπνευσαν σχεδόν καθόλου την προσωπική ζωή των πολιτικοποιημένων νέων του 1973 ; Πέρα και ανεξάρτητα από την ορθότητα των ιδεών και την ειλικρίνεια της προσήλωσης στα ιδανικά, τα ερωτήματα αυτά συνδέονται άμεσα με όσα έχω γράψει για τη συντηρητικότητα της καθεστηκυίας πολιτικής. Και έτσι παραπέμπουν στο γενικότερο ερώτημα : μήπως εκείνη η πολιτικοποίηση της γενιάς μας ήταν τελικά πολύ στενή και περιορισμένη σε ορισμένα μόνο ζητήματα ; Μήπως ήταν τυφλή ως προς άλλα πιο κρίσιμα προβλήματα της κοινωνίας ;

Άλλοι δρόμοι ζωής είναι λοιπόν τώρα κάτι πιο δύσκολο, όχι βέβαια αδύνατο, για τη γενιά μας - έγινε κιόλας πενήντα χρονών. Επιπλέον, καθώς απέτυχε σε όλους τους τομείς και σε όλα τα μέτωπα, έχει μεγάλη δυσκολία να λειτουργήσει ως παράδειγμα για τη νέα γενιά. Εντούτοις, μένει στη γενιά μας μια τελευταία συμβολή, και μια τελευταία ευκαιρία να κάνει κάτι για να «εξαγνιστεί» : η υπεράσπιση της ελευθερίας των νέων γενιών, η παραίτηση από κάθε πίεση προς αυτές για να ακολουθήσουν την πεπατημένη, η ενθάρρυνσή τους να υιοθετήσουν νέους δρόμους ζωής. Στο βαθμό που η συμβολή αυτή συνοδεύεται από την κριτική στάση έναντι της παραδοσιακής πολιτικής και του πνεύματος της εποχής, στάση που μπορεί άμεσα να υιοθετήσει η γενιά μας, είναι μια σημαντική πολιτική συμβολή.

Πρέπει να το παραδεχτούμε σήμερα καθαρά, παρά τους πόθους και το πάθος για την πολιτική - για ένα είδος πολιτικής -, πήραμε τη ζωή μας λάθος. Η αναγνώριση αυτή δεν είναι άρνηση και μηδενισμός μιας εμπειρίας, ούτε αυτομαστίγωμα, είναι αυτογνωσία. Κι αν είναι δύσκολο να αλλάξουμε ζωή, ας συμβάλουμε τουλάχιστον ώστε οι νέοι να διαλέξουν τη ζωή τους πιο ελεύθερα απ’ ό,τι εμείς.

Η ελευθερία της νέας γενιάς εξαρτάται και από εμάς

Άλλοι δρόμοι ζωής για τη νέα γενιά είναι εφικτοί ; Ας αναγνωρίσουμε καταρχάς ότι της παραδώσαμε έναν κόσμο πολύ πιο δύσκολο από αυτόν που συναντήσαμε εμείς όταν είμαστε νέοι. Ας αναγνωρίσουμε επίσης ότι η «πολιτική αδιαφορία» και η «απολιτικοποίηση» της νέας γενιάς αποτελεί κριτική στη δική μας πολιτικοποίηση, και απόσταση από την καθεστηκυία πολιτική μεγαλύτερη από αυτή που είχαμε εμείς. Ας αναγνωρίσουμε ακόμα και προπάντων ότι εξαρτάται κυρίως από τους σημερινούς νέους να δώσουν ένα άλλο νόημα στη ζωή τους από αυτό που τους προτείνει η σημερινή κοινωνία, μέρος σημαντικό και βαρυσήμαντο της οποίας είναι οι γονείς τους, είτε αυτοί θεωρούνται δεξιοί και συντηρητικοί, είτε θεωρούνται αριστεροί και προοδευτικοί. Ας αφήσουμε τους νέους ελεύθερους, ας τους απαλλάξουμε από τις βεβαιότητές μας. Και τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να μετατρέψουν τη σημερινή αβεβαιότητα του μέλλοντός τους σε θέληση για δημιουργία του αναπάντεχου, όπως υπήρξαν συχνά τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας.

Στην πολιτική δεν υπάρχουν μαθηματικές αποδείξεις

Στην πολιτική, όταν θέλουμε κάτι, και κάνουμε αυτό που νομίζουμε αναγκαίο για να πραγματοποιηθεί, δεν μπορούμε να αποδείξουμε μαθηματικά και εκ των προτέρων ότι θα επιτύχουμε. Θέλουμε την απόλυτη πολιτική ισότητα των ανθρώπων. Δεν μπορούμε να αποδείξουμε, χωρίς να καταστρέψουμε την ιδέα στο βλαστό της, ότι θα φέρει τις καλύτερες αποφάσεις. Ξέρουμε όμως πού έχει οδηγήσει η σημερινή πολιτική ανισότητα. Θέλουμε μια καλύτερη ζωή, άλλη από τη δίχως νόημα σημερινή ζωή. Ποιο θα είναι το νέο νόημά της ; Πάντως, σαν αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας με στόχο μια καλύτερη ζωή, μια ζωή με νέο νόημα για όλους, και με όσα νοήματα είναι δυνατό να της δώσουν οι άνθρωποι, μια ζωή σε μια αυτόνομη κοινωνία, έργο της συμβολής όλων των μελών της ως ίσων και ελεύθερων υποκειμένων, υπάρχουν πολλές πιθανότητες τούτο το νόημα να φέρει τον πλούτο της συλλογικής ανώνυμης δημιουργίας, η οποία έχει να επιδείξει θαυμαστά δημιουργήματα.

Το πιο βασικό επιχείρημα που πρέπει να απευθύνουμε προς όσους φοβούνται να υιοθετήσουν την ιδέα της απόλυτης πολιτικής ισότητας των πολιτών, φοβούμενοι στο βάθος και αμφισβητώντας τη δυνατότητα των πολλών να πάρουν καλές αποφάσεις, συμπεριφορά και άποψη βαθιά αντιδημοκρατικές, είναι να τους θυμίζουμε τα θαυμαστά δημιουργήματα που έχει να επιδείξει η ανώνυμη συλλογική δημιουργία. Θυμίζω μόνο ένα, το δημοτικό τραγούδι, χωρίς το οποίο δεν θα υπήρχε το λαϊκό. Ο λαός - η συλλογικότητα - είναι δεινός δημιουργός.

Για τα πολιτικά δημιουργήματα του μέλλοντος δεν υπάρχει καμιά εγγύηση. Όσοι παρέχουν εγγυήσεις απατούν και αυταπατώνται. Και όσοι ζητούν εγγυήσεις είναι δούλοι θρησκευτικής πίστης. Σε όσους νομίζουν ότι έχουν απαλλαγεί από τη θρησκεία, πρέπει να τους ζητήσουμε να απαλλαγούν και από κάθε απομεινάρι ετερόνομης σκέψης, σκέψης που αναζητά τη βεβαιότητα έξω από αυτή - σε μια θεωρία, σε έναν -ισμό, σε μια αναγκαιότητα, σε μια τάξη, σε έναν στοχαστή, σε έναν ηγέτη• και τότε θα συμφωνήσουν ότι τα οράματα μιας δημοκρατικής πολιτικής σκέψης δεν γίνονται με τον όρο της εκ των προτέρων εξασφαλισμένης επιτυχίας. Δεν θα οδεύσουμε προς την ιστορική αναγκαιότητα του επίγειου παράδεισου, με μεσσία την εργατική τάξη και καθοδηγητή το Κόμμα της. Τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι μπορούμε να οραματιζόμαστε οτιδήποτε• σημαίνει όμως ότι, με βάση οράματα που δημιούργησαν οι ίδιοι οι άνθρωποι, όπως η ελευθερία και η ισότητα, αναλύουμε μια κατάσταση, σκεφτόμαστε τους δρόμους για το μετασχηματισμό της, και προτείνουμε επιχειρηματολογημένες λύσεις. Τα προτάγματα - δηλαδή οι στόχοι - που προκύπτουν από τα οράματα μιας δημοκρατικής πολιτικής σκέψης, μπορεί να πραγματοποιηθούν μπορεί και όχι. Τα προτάγματα όμως μιας δημοκρατικής πολιτικής πράξης μπορούν να εγγυηθούν τη δημοκρατικότητα των μέσων, και τούτο καθιστά απείρως μεγαλύτερη την πιθανότητα να δημιουργηθεί με τη συμμετοχή όλων μια αυτόνομη κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων.

Οι θεμελιώδεις παραδοσιακές αξίες είναι ανθρώπινα δημιουργήματα• γιατί λοιπόν η ανθρώπινη συλλογικότητα δεν θα μπορούσε σήμερα να δημιουργήσει στη θέση τους κάποιες άλλες αξίες ; Μύθος (πραγματικός) η θρησκεία, μύθος (συμβατικός) η οικογένεια, μύθοι η κρατική εκπαίδευση, μύθος (αναπτυξιακός) η εργασία. Το ζήτημα δεν είναι να βάλουμε στη θέση τους νέους μύθους, αλλά να δημιουργήσουμε αξίες που να δίνουν νόημα και σημασία στη ζωή μας.



Νίκος Ηλιόπουλος

Παρίσι, Φεβρουάριος - Απρίλιος 2006

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου