Κοινωνικοποίηση της ενέργειας ναι, αλλά πως;

Ο νέος ανθρωπολογικός τύπος στον οποίο αναφερόμαστε με τον Γιάννη Μπίλλα στο βιβλίο μας «Ο ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης»( https://ekdoseisynadelfwn.wordpress.com/2013/03/09/%CE%BC%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CF%82-%CE%BA%CF%85%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B5-3/), δε θα προέλθει «από το πουθενά» και ξαφνικά, αλλά θα είναι ταυτόχρονα δημιουργός και αποτέλεσμα των συλλογικών κοινοτικών εγχειρημάτων, όχι μόνο της αντίστασης, αλλά και της δημιουργίας στοιχείων του μελλοντικού βιώσιμου μετακαπιταλιστικού κόσμου που επιδιώκουμε. Όλα αυτά τα εγχειρήματα δεν μπορούν παρά να έχουν και το ρόλο της διαμόρφωσης και εκπαίδευσης των συμμετεχόντων σε αυτά, προς τη κατεύθυνση του απαιτούμενου νέου ανθρωπολογικού τύπου. 

Κατεξοχήν τέτοια εγχειρήματα είναι και αυτά της κοινωνικής, αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας, όπως π.χ. και οι συνεταιρισμοί ενεργειακού εφοδιασμού, που θα ικανοποιούν τις πραγματικές ανάγκες-και όχι επιθυμίες- της τοπικής κάθε φορά κοινωνίας. Τις ανάγκες, που όσον αφορά τη χρήση όχι μόνο της ηλεκτρικής ενέργειας, θα καθορισθούν από τις συνελεύσεις των κοινοτήτων και των πολιτών, στη βάση κυρίως των τοπικών πόρων και των εναλλακτικών ήπιων πηγών ενέργειας(ΑΠΕ-όχι ΒΑΠΕ-δέσμευση ελεύθερης ενέργειας, βιοντίζελ από τηγανέλαια, φυτικά υπολείμματα κ.λπ). Καθώς και της λογικής της αποανάπτυξης, δηλαδή όχι τα πάντα ηλεκτρικά(δεν χρειάζεται π.χ. να έχουμε μέχρι και ηλεκτρικές βούρτσες δοντιών για να πλένουμε τα δόντια μας ή στεγνωτήρες μαλλιών, αντί να στεγνώνουμε τα μαλλιά μας τρίβοντάς τα με τη πετσέτα και ούτε ηλεκτρικές κουζίνες για παράδειγμα)  ή ατομική υπερκατανάλωση, αλλά συνειδητή συμπεριφορά, εξοικονόμηση κ.λπ.

Οι εφαρμογές και τα συστήματα των ΑΠΕ μπορούν να έχουν δύο βασικές κατευθύνσεις: με τη μορφή μεγάλης κλίμακας, όπου μεγάλες εταιρείες επενδύουν σε μεγάλα βιομηχανικά συστήματα ΑΠΕ, με σκοπό τη μεγαλύτερη απόδοση για μεγιστοποίηση του κέρδους τους, αλλά και με τη μορφή μικρής κλίμακας. Τα μικρά αυτά συστήματα, για παράδειγμα οι μικρές ανεμογεννήτριες και όχι οι τεράστιες των εταιρειών, μπορούν να συνεισφέρουν στην αυτοδυναμία ενέργειας σε νοικοκυριά ή οικισμούς, χωρίς να πωλείται το ρεύμα πρώτα στον διαχειριστή του δικτύου και μετά να έρχεται μέσα από το δίκτυο στη πρίζα τους. Το πιο προωθημένο βέβαια στην αυτονομία σύστημα είναι το εντελώς αυτόνομο. Αυτό που δεν μετατρέπει το συνεχές ρεύμα σε εναλλασσόμενο. Το εκατό τοις εκατό αυτόνομο σύστημα δεν χρειάζεται μετασχηματιστή για να το κάνει με τη μορφή που το παίρνουμε από τη πρίζα σήμερα. Άρα δεν θα έχουμε και τις γνωστές απώλειές του, πράγμα που είναι πλεονέκτημα. Το μειονέκτημα όμως είναι ότι χρειαζόμαστε συσσωρευτές, μπαταρίες δηλαδή, για να αποθηκεύουμε το ρεύμα και να έχουμε και τη νύχτα ή όταν δεν έχει ηλιοφάνεια. Οι συσσωρευτές είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Από τη μια πρέπει να είναι μεγάλης διάρκειας ζωής και να έχουν πολλούς κύκλους φόρτωσης-εκφόρτωσης και από την άλλη η μέχρι τώρα τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την κατασκευή, τους μετατρέπει σε τοξικά απόβλητα μετά το πέρας της ζωής τους, οπότε χρειάζονται ειδική μεταχείριση.  Για αυτό η καλύτερη μέθοδος αποθήκευσης, σε εισαγωγικά το αποθήκευση, είναι το δίκτυο διανομής. Όμως αυτό δεν εξασφαλίζει την αυτονομία του νοικοκυριού.

Αυτονομία σημαίνει ότι έχεις στη διάθεσή σου ένα σύστημα παραγωγής που σου εξασφαλίζει το ρεύμα που χρειάζεσαι-με μέτρο βέβαια και εξοικονόμηση- όταν το χρειάζεσαι. Αν αυτό το θέλεις από εναλλακτικές πηγές ενέργειας, τότε θα πρέπει να έχεις σε παράλληλη σύνδεση και φωτοβολταϊκή εγκατάσταση και αιολική. Έτσι όταν δεν έχεις ήλιο, έχεις συνήθως αέρα. Αν δεν έχεις ούτε το ένα ούτε το άλλο, τότε θα πρέπει να συμβιβασθείς με κεριά ή φακό ή με σχόλη ή να πέσεις για ύπνο. Όλα αυτά απαιτούν να μην είσαι στη φιλοσοφία καταναλωτής. Να μη λες «ρεύμα θέλω, τώρα το θέλω». Αν όμως δεν μπορείς να αποφύγεις αυτή τη νοοτροπία, τότε θα χρειασθεί να κάνεις ένα συμβιβασμό, που δεν είναι καθόλου οικολογικός, δηλαδή να έχεις παράλληλα και μια ντιζελογεννήτρια, η οποία να μπει σε λειτουργία καίγοντας πετρέλαιο, όταν δεν υπάρχει ρεύμα από τις άλλες πηγές. Όλα αυτά μπορούν να λειτουργούν και αυτόματα, χωρίς δική σου παρέμβαση, αρκεί να έχεις στο παράλληλο αυτό σύστημα και έναν επιπλέον ηλεκτρονικό ρυθμιστή -inverter το λέμε- και ο οποίος αποφασίζει κάθε φορά από πού θα έχουμε τροφοδοσία.

Η αυτοδυναμία παράγεται όχι στα πλαίσια ενός νοικοκυριού, αλλά στα πλαίσια ενός δικτύου συλλογικοτήτων ή κοινοτήτων ή δήμων ή περιφερειών, που έχουν στη διάθεσή τους συμπληρωματικά μεταξύ τους συστήματα παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, αλλά και το σύστημα διανομής της παραγόμενης ενέργειας. Τα δίκτυα δηλαδή χαμηλής και μεσαίας τάσης με τα οποία γίνεται η διανομή σε ένα τόπο ή μια μεγαλύτερη περιοχή. Οι ΑΠΕ υπάρχουν μεν παντού στη διάθεσή μας, αλλά δυστυχώς όχι οπωσδήποτε την ίδια χρονική στιγμή ή περίοδο. Όταν δεν έχει ηλιοφάνεια ή αέρα ή υδατόπτωση σε μια συγκεκριμένη χωρική κοινότητα ή δήμο, μπορεί να έχει σε κάποιον άλλο. Βιομάζα βέβαια μπορεί να έχει πάντα στη διάθεσή του, αρκεί να το έχει προγραμματίσει. Δεν χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις, αρκεί να κατασκευασθούν μικρά τέτοια συστήματα, αποκεντρωμένα και τοπικά. Χωρίς πολύ υψηλή τεχνολογία και μεγάλη εξειδίκευση. Η απελευθέρωση από την κεντρικά διανεμόμενη ενέργεια και ο δυνητικά αποκεντρωμένος χαρακτήρας αυτών των συστημάτων, είναι που τα κάνει επαναστατικά. Βέβαια 100% επαναστατικά θα ήταν, αν μπορούσαμε να κατασκευάσουμε και μόνοι μας τα φωτοβολταϊκά στοιχεία ή τις ανεμογεννήτριες και να μην τις αγοράζαμε από κατασκευάστριες εταιρείες για να τις εγκαταστήσουμε.

Υπάρχουν και απλοί τεχνίτες που μπορούν μόνοι τους, με απλά υλικά, να φτιάξουν π.χ. μια μικρή ανεμογεννήτρια. Για πλήρη όμως ενεργειακή αυτονομία, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σύλλογοι ή συνεταιρισμοί από ενδιαφερόμενους πολίτες, που μαζεύοντας τις οικονομίες των μελών τους, αλλά και από άλλους για οικολογικούς και πολιτικούς λόγους υποστηρικτές και σε συνεργασία με κάποιους ειδικευμένους, να αναλαμβάνουν και τη κατασκευή των στοιχείων και την εγκατάσταση τέτοιων μικρών συστημάτων. Ο κατασκευαστής δε χρειάζεται να είναι ιδιωτική εταιρεία που θα λειτουργεί με βάση το κέρδος. Μπορεί να είναι και ένας συνεταιρισμός κοινωνικής οικονομίας ή μια δημοτική επιχείρηση που λειτουργεί για κοινωνικούς και οικολογικούς σκοπούς, αν βέβαια ένας τοπικός δήμος βρίσκεται στα χέρια των πολιτών. Να αυτοοργανωθούμε σε τέτοιες κινήσεις πολιτών, που θα κάνουν πραγματικότητα τέτοιους δήμους και την τροφοδοσία με ρεύμα από αποκεντρωμένα μικρά συστήματα ΑΠΕ και δέσμευσης της ελεύθερης ενέργειας με βασικό σύνθημα όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό το: Όχι τα πάντα ηλεκτρικά! Εξοικονόμηση και εναλλακτικά!

Μέσα από τις συνελεύσεις κάθε τοπικής κοινότητας θα αποφασίζονται οι ανάγκες σε ενέργεια και το μέγεθος(μικρό ή μεσαίο) των συστημάτων που θα τις ικανοποιούν. Σε ένα χωριό θα μπορούσαν π.χ. να ικανοποιηθούν με φωτοβολταϊκά στις στέγες των σπιτιών ή των αγροτικών αποθηκών(έτσι κάθε καταναλωτής ηλ. Ενέργειας θα είναι και εν μέρει παραγωγός της) μαζί με κάποιες μικρές ανεμογεννήτριες για τις περιόδους που δεν έχουμε ήλιο και συνήθως έχουμε άνεμο ή σαν συμπληρωματικό ένα μικρό υδροηλεκτρικό σε υπάρχον τυχόν υδατικό ρεύμα(π.χ. απότομο ποταμάκι όπου το χειμώνα όταν δεν έχουμε ήλιο θα έχουμε αρκετό νερό, όπως συμβαίνει π.χ. σε πολλά χωριά του Πηλίου). Από τη στιγμή που μας είναι ακόμα απαραίτητο το ηλ. Ρεύμα θα χρειασθεί να κάνουμε κάποιους συμβιβασμούς, αλλά όσο γίνεται πιο ανώδυνους για την τοπική κοινωνία και το τοπικό περιβάλλον. Με αυτό όμως που δεν πρέπει να συμβιβασθούμε σε καμιά περίπτωση, είναι να περάσει ο ενεργειακός εφοδιασμός μας στα χέρια ιδιωτών-επενδυτών ή εταιρειών- καθώς και να εξακολουθεί η ΔΕΗ να παράγει την πιο «βρώμικη κιλοβατώρα στην Ευρώπη» με λιγνίτη, στην Κοζάνη ή την Μεγαλόπολη, κάνοντάς τες «κρανίου τόπους» και σκορπώντας τον καρκίνο στον ντόπιο πληθυσμό.